3. Trong trường hợp đầy đủ nhất, hệ thống động cơ bao gồm các hệ thống
con: Nhu cầu N , xúc cảm X , thói quen tự nguyện Q , tư duy T (xem
Hình 43: Mô hình tư duy trong ngữ cảnh của mô hình nhu cầu–hành động).
Trong số đó, hệ thống con nhu cầu N là hệ thống con cơ bản trong hệ
thống động cơ vì, hành động của cá nhân có nguồn gốc từ các nhu cầu cá
nhân và nhằm thỏa mãn các nhu cầu cá nhân (xem điểm 2 của mục nhỏ này).
Với tuổi đời, do sự tương tác cá nhân–xã hội, các nhu cầu của xã hội chuyển
hóa thành các nhu cầu của cá nhân. Hệ thống các nhu cầu của xã hội là
nguồn gốc và động lực chủ yếu của nhân cách.
Chúng ta biết rằng (xem 5.2. Các nhu cầu của cá nhân), mỗi cá nhân đều
có các nhu cầu cơ bản: Sinh học, xã hội, nhận thức (lý tưởng); các nhu cầu
hỗ trợ các nhu cầu cơ bản (nhu cầu đòi thỏa mãn các nhu cầu): Vượt khó,
trang bị. Từ các nhu cầu khởi phát, cùng với các điều kiện, tác động của giáo
dục và xã hội, hình thành và phát triển theo tuổi đời các nhu cầu thứ phát,
các nhu cầu hợp thành mang tính hệ thống của cá nhân. Điều này đòi hỏi các
tác động của giáo dục phải thích hợp và đúng lúc về tuổi đời. Nếu không
làm được điều đó, các tác động giáo dục sau này, hoặc phải tăng cường rất
nhiều, hoặc không thể bù đắp được, dẫn đến những khiếm khuyết lớn về
nhân cách.
Hệ thống con xúc cảm X , mặc dù có nguồn gốc từ nhu cầu, nhưng lại có
tác dụng thúc đẩy, hoặc ngăn chặn, hoặc thay đổi một cách mạnh mẽ, trực
tiếp các hành động còn chưa trở thành thói quen và là những rung cảm dễ
được cá nhân nhận biết nhất. Xúc cảm có thể có được nhờ các kết quả thỏa
mãn hay không thỏa mãn các nhu cầu của các hành động đã trải qua trong
quá khứ, hoặc nhờ lôgích chặt chẽ của tư duy để tiên lượng kết quả, hoặc
nhờ tưởng tượng, trong đó có tưởng tượng về mục đích (kết quả) cần đạt
hoặc các hệ quả xấu có thể xảy ra.
Hệ thống con thói quen tự nguyện Q có tác dụng thúc đẩy một cách chắc
chắn các hành động quen thuộc (thói quen). Nếu sự thúc đẩy này mang tính
tự động (tức là ở mức tiềm thức) và các hành động quen thuộc là các hành
động thuộc các chuẩn mực xã hội mang giá trị vĩnh cửu, chứ không phải giá
