vượt khó là cơ sở của các phẩm chất ý chí cá nhân. Mức độ thỏa mãn nhu
cầu trang bị tạo cho cá nhân sự tự tin, độc lập, tự chủ, vững vàng, lạc quan
trong những tình huống cực đoan. Việc không được trang bị đủ những cái
cần thiết, tùy theo nhu cầu cơ bản nào là chủ đạo, làm cho tính cách cá nhân
có những nét lo lắng, băn khoăn, phụ thuộc vào sự che chở của những người
khác... Ngoài ra, còn có trường hợp cá nhân chủ quan, tự cho mình đã được
trang bị đủ, cũng trở nên tự tin nhưng là tự tin theo kiểu “điếc không sợ
súng”. Đến đây, bạn đọc có thể nhớ lại câu nói của A. Maslow: “Khi công
cụ duy nhất bạn có là cái búa, bạn có khuynh hướng xem mọi vật là cái
đinh”, được phân tích trong mục 7.2. Điều khiển học: Một số ý tưởng cơ bản
chung. Để tránh trở thành những kẻ phá hoại đầy tự tin, mỗi người cần luôn
chú ý trang bị những công cụ (hiểu theo nghĩa rộng nhất) ở mức độ đầy đủ
nhất, hiện đại nhất, nhờ học tập và tự học suốt đời, như Lênin dạy: “Học,
học nữa, học mãi”.
Mặc dù ý chí khởi động cùng với sự nhận biết mục đích, giai đoạn trung
tâm mà ý chí tham gia lại là giai đoạn đấu tranh giữa các động cơ, đại diện
cho các nhu cầu. Cuộc đấu tranh này có dạng: Nếu hành động thế này thì
thỏa mãn nhu cầu này nhưng lại không thỏa mãn nhu cầu khác, lợi về nhu
cầu này lại thiệt về nhu cầu khác, để có được hành động cuối cùng trên thực
tế. Ở đây cũng có sự tham gia của các loại xúc cảm liên quan đến việc vượt
khó, trước khi đạt được mục đích cuối cùng đề ra. Ý chí và xúc cảm liên
quan chặt chẽ với nhau đến nỗi, nhiều nhà nghiên cứu hợp nhất chúng lại
thành hệ thống ý chí–xúc cảm chung của nhân cách để phân biệt với hệ
thống nhận thức của nhân cách. Tuy nhiên, nếu như các xúc cảm nằm ở mức
thấp của thang tiến hóa tâm lý thì ý chí là đỉnh của thang đó. Tình hình đấu
tranh giữa các động cơ còn trở nên phức tạp hơn, nếu chúng ta phải tính đến
cả ba mức: Ý thức, tiềm thức và vô thức, trong khi ý chí mà chúng ta có thể
tác động được, chỉ nhận biết ở vùng ý thức. Điều này có thể hiểu được, vì,
nhiều khi, mục đích đề ra là kết quả của hoạt động tư duy ở vùng ý thức,
chưa tính đến những nhu cầu ở vùng tiềm thức, vô thức của chính cá nhân
suy nghĩ mà chính cá nhân suy nghĩ cũng không nhận biết điều đó. Lúc này,
động cơ nào hoặc tập hợp động cơ nào được điều khiển, trở nên “mạnh
