triển mà phép biện chứng nghiên cứu. Nói cách khác, các luận điểm về sự
phát triển của phép biện chứng, về mặt nguyên tắc, đều có thể áp dụng cho
lĩnh vực sáng tạo và đổi mới. Ngược lại, những quá trình và kết quả phát
triển nhờ sáng tạo và đổi mới của con người không chỉ cụ thể hóa, làm tăng
tính sinh động, thuyết phục của các luận điểm biện chứng mà còn là những
“nguyên, vật liệu”, để dựa trên những “nguyên, vật liệu” ấy, có thể có những
khái quát cao mang tính triết học.
Các luận điểm về phát triển của phép biện chứng có nhiều. Trước hết phải
kể đến nguyên lý và ba quy luật cơ bản về sự phát triển. Trong đó, quy luật
về đối lập được xem là hạt nhân của phép biện chứng, tuy cả ba quy luật đan
quyện với nhau, không thể tách rời (xem Hình 109). Nói đến quy luật về đối
lập, sự phát triển thể hiện khá tập trung trong thời kỳ mâu thuẫn ở vào các
giai đoạn: Không hài hòa, xung đột và mâu thuẫn được giải quyết. Lúc này,
đối tượng (hệ thống) cho trước chuyển sang bậc phát triển mới.
Nguồn gốc của sự phát triển là mâu thuẫn và phép biện chứng nghiên cứu
mâu thuẫn trong chính bản chất của các sự vật. Nhìn theo quan điểm mâu
thuẫn và giải quyết mâu thuẫn, sự phát triển được minh họa bằng Hình 110
dưới đây:
Hình 110: Phát triển nhờ mâu thuẫn và giải quyết mâu thuẫn
