9.4.2. TRIZ: Các loại mâu thuẫn trong giải quyết vấn
đề và ra quyết định
Mục nhỏ này trình bày ba loại mâu thuẫn thường gặp khi suy nghĩ, thực
hiện giải quyết vấn đề và ra quyết định. Ba loại mâu thuẫn được G.S.
Altshuller tìm ra, là kết quả khái quát hóa các loại mâu thuẫn cụ thể gặp
trong các bài toán cụ thể thuộc các lĩnh vực chuyên môn cụ thể khác nhau,
dưới ánh sáng các luận điểm của phép biện chứng về mâu thuẫn và giải
quyết mâu thuẫn để có được sự phát triển.
Mâu thuẫn hành chính (Административное Противоречие – tiếng
Nga; Administrative Contradiction – tiếng Anh).
Mâu thuẫn hành chính (sẽ viết tắt là MH) có ngay trong định nghĩa khái
niệm vấn đề (bài toán), xem mục 1.2. Một số khái niệm cơ bản và các ý
nghĩa của chúng của quyển một. Để phân tích thuận tiện, ở đây, người viết
dẫn lại định nghĩa khái niệm vấn đề (bài toán):
“Vấn đề hay còn gọi là bài toán (Problem) là tình huống, ở đó người giải
biết mục đích cần đạt nhưng:
1) Không biết cách đạt đến mục đích, hoặc
2) Không biết cách tối ưu đạt đến mục đích trong một số cách đã biết”.
Mục đích cần đạt sẽ đem lại ích lợi mà tiền thân chưa có, tạo ra sự phát
triển. Trong quan hệ với mục đích cần đạt (sự phát triển), có mâu thuẫn giữa
biết phải làm cái gì đó mới có thể đạt được mục đích và không biết cái đó là
cái gì, làm cái đó như thế nào (lời giải, thực hiện lời giải). Loại mâu thuẫn
này gọi là mâu thuẫn hành chính (MH). Ở đâu có vấn đề, ở đó có mâu thuẫn
hành chính; ở đâu có mâu thuẫn hành chính, ở đó có vấn đề.
Mâu thuẫn hành chính thường gặp trong quan hệ giữa cấp trên và cấp
dưới ở mọi thang bậc quản lý: Cấp trên giao việc (nhiệm vụ) cho cấp dưới
thường chỉ nêu mục đích cần đạt mà không cầm tay chỉ việc, dạy cách làm
cụ thể để đạt mục đích. Ví dụ, cấp trên chỉ thị: Mỗi người, mỗi tháng phải có
ít nhất một sáng kiến; doanh thu năm nay phải tăng 20% so với năm ngoái;
