Mâu thuẫn vật lý (Физическое Противоречие – tiếng Nga; Physical
Contradiction – tiếng Anh).
Mâu thuẫn vật lý (còn gọi là mâu thuẫn lý học và viết tắt là ML) được
phát biểu như sau:
Thành phần thích hợp của hệ thống phải có mặt đối lập này (Đ) để đem lại
ích lợi này và phải có mặt đối lập kia (‐Đ) để đem lại ích lợi kia, do vậy, mới
đạt mục đích (bài toán giải được). Trong khi đó, các mặt đối lập (Đ) và (‐Đ)
là các mặt đối lập loại trừ lẫn nhau (có (Đ) thì không có (‐Đ); có (‐Đ) thì
không có (Đ)).
Giải quyết mâu thuẫn vật lý là làm cho thành phần thích hợp nói trên của
hệ thống đồng thời có các mặt đối lập (Đ) và (‐Đ). Nói cách khác, giải quyết
mâu thuẫn vật lý là làm cho (Đ) và (‐Đ) trở nên thống nhất (cùng chung
sống hòa bình, bổ sung, hỗ trợ cho nhau) trong chính thành phần thích hợp
nói trên của hệ thống.
Các mặt đối lập loại trừ nhau (Đ) và (‐Đ) thường là các trạng thái, tính
chất vật lý của các đối tượng vật chất. Trong vật lý học, khi nghiên cứu bản
chất các hiện tượng vật lý với mức độ ngày càng sâu, người ta phát hiện ra
sự thống nhất giữa các mặt đối lập mà trước đó được coi là loại trừ nhau. Ví
dụ, ánh sáng vừa có tính chất sóng, vừa có tính chất hạt. Các hạt cơ bản vừa
có tính chất hạt vừa có tính chất sóng. Trước đây khi nói đến tinh thể, người
ta nghĩ ngay đấy là vật rắn chứ không phải chất lỏng. Ngày nay, chúng ta có
tinh thể lỏng (Liquid Crystal). Tương tự như vậy, trước đây khi nói đến dung
dịch, người ta đều hình dung đấy là chất lỏng. Xin giới thiệu với bạn một
loại chất mới đầy hứa hẹn: Dung dịch rắn (Solid Solutions). Có lẽ vì vậy,
loại mâu thuẫn loại trừ nhau giữa (Đ) và (‐Đ) nói trên và giải quyết bằng
cách thống nhất chúng lại, được đặt tên là mâu thuẫn vật lý.
Trong bất kỳ bài toán nào đều có một hệ thống tương ứng (xem Chương
10: Tư duy hệ thống). Ví dụ, bạn định cải tiến cái Ti Vi, vậy cái Ti Vi là hệ
thống có trong bài toán của bạn. Bạn định sắp xếp lại tổ chức để công ty
hoạt động hiệu quả hơn, vậy công ty là hệ thống có trong bài toán của bạn...
Bất kỳ hệ thống nào cũng có nhiều thành phần cấu tạo nên. Giải bài toán,
