Hình 93: Quan hệ đối chọi
8.3.3. Định nghĩa khái niệm
Theo nghĩa chung nhất, định nghĩa khái niệm là thao tác lôgích giải
thích đầy đủ nội hàm (tất cả các tính chất mà tất cả các đối tượng ngoại
diên của khái niệm cần được định nghĩa đều có) của khái niệm đó.
Về mặt nguyên tắc, định nghĩa khái niệm là một trong những thao tác
lôgích tin cậy nhất để ngăn ngừa những hiểu lầm có thể xảy ra trong suy
nghĩ, giao tiếp, thảo luận, tranh luận, nghiên cứu... Tuy quan trọng như vậy,
do nhiều lý do, trong các lập luận của chúng ta, định nghĩa các khái niệm
không được chú ý xứng đáng như là nó cần phải được chú ý. R. Abelson
nhận xét: “Thật là nghịch lý, không có vấn đề nhận thức nào được đặt ra tệ
hơn vấn đề định nghĩa và cũng không có vấn đề nào cần có cách tiếp cận
mới mẻ để giải quyết như vấn đề định nghĩa”. Dưới đây, người viết đề cập
một số khó khăn liên quan đến định nghĩa khái niệm trong thực tế.
Định nghĩa khái niệm cho trước là khái niệm đó được giải thích thông
qua các khái niệm đã biết. Trong quá khứ, chính các khái niệm đã biết
nói trên cũng được định nghĩa thông qua các khái niệm đã biết trước đó
nữa... và cứ như thế. Vậy, những khái niệm đầu tiên có được định nghĩa
không? Chúng được định nghĩa như thế nào? Để giải quyết khó khăn
