Ngay cả những trường hợp, ở đó việc đưa các yếu tố mới từ bên ngoài
vào hệ đã được lập trình và chương trình đó đã trải qua chọn lọc tự nhiên
hàng ngàn, thậm chí hàng triệu năm vẫn có thể làm nảy sinh vấn đề, có khi
nghiêm trọng. Ví dụ, người phụ nữ đã có chức năng sinh sản từ rất lâu. Tinh
trùng chính là yếu tố mới đưa vào cơ thể người phụ nữ. Chúng ta thử xem hệ
(cơ thể người phụ nữ) tiếp nhận yếu tố mới đó như thế nào. Thứ nhất, trong
số cả tỷ tinh trùng ứng viên, trứng chỉ tiếp nhận chọn lọc một tinh trùng để
đậu thai. Thứ hai, trong thời gian đầu của thai kỳ sau khi đậu thai, nhiều phụ
nữ vẫn bị “hành” do ốm nghén. Huống gì, các yếu tố mới được đưa từ ngoài
vào hệ một cách quá dễ dàng, không chọn lọc thì các vấn đề, sự rủi ro, trả
giá, phương hại đối với hệ thống có thể rất lớn, do vậy, không có sự phát
triển bền vững.
Ở nước ta, những sinh vật lạ được đưa từ bên ngoài vào như bèo Nhật
Bản, cây trinh nữ đầm lầy, cỏ Mỹ, ốc bươu vàng... đã gây những tổn thất
đáng kể. Ngoài ra, còn phải tính đến những yếu tố khác đưa từ ngoài vào
Việt Nam như công nghệ, các sản phẩm văn hóa, lối sống... đã và có thể làm
nảy sinh các vấn đề lớn trong tương lai. Từ đây, chúng ta có thể hiểu vì sao
chỉ cần ở Anh phát hiện vài con bò điên là đủ để cho các nước khác cấm
nhập thịt bò Anh vào nước họ...
10) Trong nhiều trường hợp, chính bản thân chúng ta đóng vai trò những
yếu tố mới hoặc những người quyết định đưa những yếu tố mới vào hệ nào
đó của mình. Để hệ dễ dàng tiếp nhận, chúng ta phải làm hệ thay đổi ít nhất
(không được làm phức tạp hóa hệ), không làm nảy sinh các vấn đề mới cho
hệ (không gây ra những hậu quả có hại cho hệ đó) và phải giúp giải các bài
toán của chính hệ đó.
Trên thực tế, đã từ lâu, nhiều dân tộc đã rút ra những kinh nghiệm truyền
lại tương tự như các câu: “Nhập gia tùy tục”, “Đáo giang tùy khúc”, “Khi ở
La Mã, hãy hành động như những người La Mã” (When in Rome, do as the
Romans do), “Đừng cầu kinh của tôn giáo mình trong nhà thờ của tôn giáo
khác” (Do not pray to your religion in a church of different religion).
