với tất cả mọi người và đã giết nhiều người. Còn “Mỗi năm rượu đã giết ít
nhất một vạn người Pháp” là chứng cứ xác nhận thêm cho lý do. Do vậy, để
đầy đủ, người phát phải nói rõ hơn như “Anh biết không, rượu độc hại đối
với tất cả mọi người và đã giết nhiều người. Riêng ở Pháp, mỗi năm rượu đã
giết ít nhất một vạn người. Tốt nhất đừng nên uống nữa”.
Qua ví dụ “say rượu” và các ví dụ tương tự chúng ta có thể thấy:
Thứ nhất, người phát thông tin, nhiều khi, không trình bày đầy đủ lý do,
coi một số trong chúng ai cũng biết, cần được người thu thông tin hiểu
ngầm. Điều này xảy ra có thể do người phát thông tin vô ý, cũng có khi chủ
định, vì người phát thông tin sợ làm người thu tự ái, phản ứng kiểu “Rượu
độc hại, giết người. Vâng, ai mà chả biết. Biết rồi khổ lắm nói mãi. Đừng có
dạy khôn tôi”.
Thứ hai, các thông tin đến có thể được người phát mã hóa một cách có ý
thức hoặc không có ý thức theo nhiều kiểu, mà lược bớt các lý do chỉ là một
kiểu. Điều này đòi hỏi người thu muốn xác định thông tin cho trước có là
luận ý lôgích hay không, phải giải mã (phiên dịch) thông tin từ ngôn ngữ tự
nhiên sang ngôn ngữ lôgích.
4c) Kiểm tra tính nhất quán (tương hợp) lôgích của luận ý: Kết luận có
thực sự được rút ra một cách đủ trực tiếp từ các lý do không? Cách lập luận
từ tiền đề đến kết luận là diễn dịch hay quy nạp, hay vừa có phần diễn dịch,
vừa có phần quy nạp? Ứng với cách lập luận, kết luận đúng hoàn toàn hay
đúng với một xác suất nhất định? Nói cách khác, kết luận trong thông tin
đến có được bảo đảm về mặt lôgích không? Nếu phần kết luận của luận ý
còn có cả hệ quả đương nhiên hoặc/và lời khuyên mang tính giải pháp (đề
nghị, khuyến cáo, kiến nghị), hãy kiểm tra: Chúng có được rút ra từ kết luận
một cách hợp lý không? Chúng liên quan đến lý do của luận ý như thế nào
(xác nhận thêm tính đúng đắn; mâu thuẫn; trung lập; không rõ)? Nếu đồng ý
(không đồng ý) với kết luận thì có không đồng ý (đồng ý) với hệ quả đương
nhiên hoặc/và lời khuyên không?
Ví dụ luận ý sau: “Nước Mỹ có các bác sỹ hiểu tường tận cơ chế của
bệnh lao, có đầy đủ phương tiện phát hiện bệnh kịp thời và lượng thuốc
