Trong luận ý nói trên, cả đoạn “Cứ 10.000 năm... chu kỳ 10.000 năm.” là
tiền đề chứa các lý do: Sáu thời kỳ băng hà cuối cùng xảy ra cách nhau mỗi
lần là 10.000 năm và chúng ta đang ở giai đoạn cuối của chu kỳ 10.000 năm.
Còn hóa thạch phản ánh sự thay đổi khí hậu trên Trái Đất là chứng cứ. Tiền
đề của luận ý có thể coi là đúng và đủ.
Bây giờ chúng ta chuyển sang kiểm tra tính nhất quán (tương hợp) lôgích.
Cách lập luận trong luận ý này là quy nạp, vì trên cơ sở nghiên cứu có sáu
thời kỳ băng hà với chu kỳ 10.000 năm mà cho rằng chu kỳ của các thời kỳ
băng hà khác, đặc biệt, trong tương lai cũng là 10.000 năm. Cách lập luận
quy nạp chỉ cho kết luận đúng với xác suất nào đó. Do vậy, kết luận “Trong
vòng một trăm năm tới, nhân loại nhất định sẽ bước vào thời kỳ băng hà
mới” là không tương hợp về mặt lôgích, do vậy, không đúng về mặt lôgích.
Nếu kết luận được sửa lại là “Trong vòng một trăm năm tới, nhân loại có thể
(có lẽ; có nhiều khả năng; với xác suất nào đó) sẽ bước vào thời kỳ băng hà
mới”, thì kết luận đó sẽ được coi là bảo đảm lôgích.
Có những thông tin đến, ngoài kết luận, luận ý, còn có hệ quả đương
nhiên (người viết gọi tắt là hệ quả) hoặc/và lời khuyên mang tính giải pháp
(người viết gọi tắt là lời khuyên) rút ra từ kết luận. Bạn cần xem xét tiếp.
Ví dụ luận ý: “Thất nghiệp tăng làm nhiều gia đình không đủ tiền đóng
học phí cho con. Cho nên, họ buộc phải cho con nghỉ học giữa chừng.
Những thiếu niên thất học lớn lên không đủ trình độ làm việc lại làm tăng
đội quân thất nghiệp. Cần lập các quỹ để cấp học bổng cho các học sinh
thuộc các gia đình rơi vào tình trạng thất nghiệp”.
Lý do “thất nghiệp tăng” dẫn đến kết luận “học sinh bỏ học giữa chừng
tăng”. Từ kết luận dẫn đến hệ quả “trong tương lai, đội quân thất nghiệp
tăng” và lời khuyên “cần cấp học bổng cho các học sinh thuộc các gia đình
thất nghiệp”.
Bạn thấy hệ quả và lời khuyên suy ra từ kết luận có hợp lý không? Hệ quả
có nhấn mạnh thêm cho lý do không? Thái độ (đồng ý, không đồng ý với
các mức độ khác nhau) của bạn về hệ quả và lời khuyên như thế nào, trong
mối quan hệ với kết luận?
