độc đáo của triết học Đạo Phật.
b) Quan niệm về con người trong triết học phương Tây
Trong suốt chiều dài lịch sử triết học phương Tây từ Cổ đại Hy Lạp trải qua giai đoạn
Trung cổ, Phục hưng và Cận đại đến nay, những vấn đề triết học về con người vẫn là một
đề tài tranh luận chưa chấm dứt.
Thực tế lịch sử đã cho thấy giác độ tiếp cận giải quyết các vấn đề triết học về con
nngười trong nền triết học phương Tây có nhiều điểm khác với nền triết học phương Đông.
Nhìn chung, các nhà triết học theo lập trường triết học duy vật đã lựa chọn giác độ khoa học
tự nhiên để lý giải về bản chất con người và các vấn đề khác có liên quan. Ngay từ thời Cổ
đại, các nhà triết học duy vật đã từng đưa ra quan niệm về bản chất vật chất tự nhiên của
con người, coi con người cũng như vạn vật trong giới tự nhiên không có gì thần bí, đều
được cấu tạo nên từ vật chất. Tiêu biểu là quan niệm của Đêmôcrit về bản tính vật chất
nguyên tử cấu tạo nên thể xác và linh hồn của con người. Đây cũng là tiền đề phương pháp
luận của quan điểm nhân sinh theo đường lối Êpiquya... Những quan niệm duy vật như vậy
đã được tiếp tục phát triển trong nền triết học thời Phục hưng và Cận đại mà tiêu biểu là các
nhà duy vật nước Anh và Pháp thế kỷ XVIII; nó cũng là một trong những tiền đề lý luận
cho chủ nghĩa duy vật nhân bản của Phoiơbắc. Trong một phạm vi nhất định, đó cũng là
một trong những tiền đề lý luận của quan niệm duy vật về con người trong triết học Mác.
Đối lập với các nhà triết học duy vật, các nhà triết học duy tâm trong lịch sử triết học
phương Tây lại chú trọng giác độ hoạt động lý tính của con người. Tiêu biểu cho giác độ
tiếp cận này là quan điểm của Platôn thời Cổ đại Hy Lạp, Đêcáctơ trong nền triết học
Pháp thời Cận đại và Hêghen trong nền triết học Cổ điển Đức. Do không đứng trên lập
trường duy vật, các nhà triết học này đã lý giải bản chất lý tính của con người từ giác độ
siêu tự nhiên. Với Platôn, đó là bản chất bất tử của linh hồn thuộc thế giới ý niệm tuyệt
đối, với Đêcáctơ, đó là bản tính phi kinh nghiệm (apriori) của lý tính, còn đối với
Hêghen, thì đó chính là bản chất lý tính tuyệt đối...
Trong nền triết học phương Tây hiện đại, nhiều trào lưu triết học vẫn coi những vấn
đề triết học về con người là vấn đề trung tâm của những suy tư triết học mà tiêu biểu là chủ
nghĩa hiện sinh, chủ nghĩa Phơrớt.
Nhìn chung, các quan điểm triết học trước Mác và ngoài mácxít còn có một hạn chế
cơ bản là phiến diện trong phương pháp tiếp cận lý giải các vấn đề triết học về con người,
cũng do vậy trong thực tế lịch sử đã tồn tại lâu dài quan niệm trừu tượng về bản chất con
người và những quan niệm phi thực tiễn trong lý giải nhân sinh, xã hội cũng như những
phương pháp hiện thực nhằm giải phóng con người. Những hạn chế đó đã được khắc phục
và vượt qua bởi quan niệm duy vật biện chứng của triết học Mác-Lênin về con người.
2. Những quan niệm cơ bản của triết học Mác-Lênin về con người
a) Con người là một thực thể thống nhất giữa mặt sinh vật với mặt xã
hội
Triết học Mác đã kế thừa quan niệm về con người trong lịch sử triết học, đồng thời
khẳng định con người hiện thực là sự thống nhất giữa yếu tố sinh học và yếu tố xã hội.
202
