Chương XIV
Quan điểm triết học Mác - Lênin về con người
I- Một số quan điểm triết học về con người trong lịch sử và những
quan niệm cơ bản của triết học Mác-Lênin về con người
1. Một số quan điểm triết học về con người trong lịch sử
a) Quan niệm về con người trong triết học phương Đông
Những vấn đề triết học về con người là một nội dung lớn trong lịch sử triết học
nhân loại. Đó là những vấn đề: Con người là gì? Bản tính, bản chất con người? Mối
quan hệ giữa con người và thế giới? Con người có thể làm gì để giải phóng mình, đạt tới
tự do?.... Đây cũng chính là nội dung cơ bản của nhân sinh quan – một nội dung cấu
thành thế giới quan triết học.
Tuỳ theo điều kiện lịch sử của mỗi thời đại mà nổi trội lên vấn đề này hay vấn đề
kia. Đồng thời, tuỳ theo giác độ tiếp cận khác nhau mà các trường phái triết học, các
nhà triết học trong lịch sử có những phát hiện, đóng góp khác nhau trong việc lý giải về
con người. Mặt khác trong khi giải quyết những vấn đề trên, mỗi nhà triết học, mỗi
trường phái triết học có thể lại đứng trên lập trường thế giới quan, phương pháp luận
khác nhau: Duy vật hoặc duy tâm, biện chứng hoặc siêu hình...
Trong nền triết học Trung Hoa suốt chiều dài lịch sử trên hai ngàn năm cổ - trung
đại, vấn đề bản tính con người là vấn đề được quan tâm hàng đầu. Giải quyết vấn đề
này, các nhà tư tưởng của Nho gia và Pháp gia đã tiếp cận từ giác độ hoạt động thực
tiễn chính trị, đạo đức của xã hội và đi đến kết luận bản tính người là Thiện (Nho gia) và
bản tính người là Bất Thiện (Pháp gia). Các nhà tư tưởng của Đạo gia, ngay từ Lão tử
thời Xuân Thu, lại tiếp cận giải quyết vấn đề bản tính người từ giác độ khác và đi tới kết
luận bản tính Tự Nhiên của con người. Sự khác nhau về giác độ tiếp cận và với những
kết luận khác nhau về bản tính con người đã là tiền đề xuất phát cho những quan điểm
khác nhau của các trường phái triết học này trong việc giải quyết các vấn đề về quan
điểm chính trị, đạo đức và nhân sinh của họ.
Khác với nền triết học Trung Hoa, các nhà tư tư tưởng của các trường phái triết
học ấn độ mà tiêu biểu là trường phái Đạo Phật lại tiếp cận từ giác độ khác, giác độ suy
tư về con người và đời người ở tầm chiều sâu triết lý siêu hình (Siêu hình học) đối với
những vấn đề nhân sinh quan. Kết lụân về bản tính Vô ngã, Vô thường và tính hướng
thiện của con người trên con đường truy tìm sự Giác Ngộ là một trong những kết luận
201
