Theo tinh thần duy vật của nguyên lý tabula rasa, Lốccơ khẳng định: "Mọi tri thức
đều dựa trên kinh nghiệm, và suy cho cùng đều xuất phát từ đó"
2
Gioocgiơ Béccli (1684 - 1753) nhà triết học duy tâm, vị linh mục người Anh.
Triết học của ông chứa đầy tư tưởng thần bí, đối lập với chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa
vô thần. Ông dựa vào quan điểm của các nhà duy danh luận thời trung cổ để khẳng định
rằng, khái niệm về vật chất không tồn tại khách quan, mà chỉ tồn tại những vật cụ thể,
riêng rẽ; sự tranh cãi về khái niệm vật chất là hoàn toàn vô ích, khái niệm đó chỉ là cái
tên gọi thuần túy mà thôi. Ông đưa ra một mệnh đề triết học nổi tiếng "vật thể trong thế
giới quanh ta là sự phức hợp của cảm giác". Nói tóm lại, theo Béccli, mọi vật chỉ tồn tại
trong chừng mực mà người ta cảm biết được chúng. Ông tuyên bố: tồn tại có nghĩa là
được cảm biết.
Triết học của Béccli (như Lênin nhận xét trong tác phẩm Chủ nghĩa duy vật và chủ
nghĩa kinh nghiệm phê phán) là mẫu mực và là một trong những nguồn gốc của các lý
thuyết triết học tư sản duy tâm chủ quan cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX.
Đavít Hium (1711 - 1766) nhà triết học, nhà lịch sử, nhà kinh tế học người Anh.
Ông là người sáng lập những nguyên tắc cơ bản của thuyết không thể biết ở châu Âu
thời cận đại.
Lý luận nhận thức của Hium xây dựng trên cơ sở kết quả cải biến chủ nghĩa duy
tâm chủ quan của Béccli theo tinh thần của thuyết không thể biết và hiện tượng luận
(một học thuyết triết học cho rằng con người, chỉ nhận biết được hiện tượng bề ngoài
của sự vật, mà không thể xâm nhập được vào bản chất của chúng, tách rời hiện tượng và
bản chất).
Trung tâm trong lý luận nhận thức của Hium là học thuyết về tính nhân quả. Ông
đã giải quyết vấn đề mối liên hệ nhân quả theo lập trường thuyết không thể biết. Ông
cho rằng sự tồn tại của các mối liên hệ này là không thể chứng minh được, bởi vì, cái
mà người ta cho là kết quả thì lại không thể chứa đựng trong cái nguyên nhân, về mặt
lôgíc không thể rút kết quả từ nguyên nhân, kết quả không giống nguyên nhân. Nói cách
khác, theo Hium, tính nhân quả không phải là một quy luật của tự nhiên mà chỉ là thói
quen tâm lý.
3. Chủ nghĩa duy vật Pháp thế kỷ XVIII
Xã hội Pháp nửa cuối thế kỷ XVIII chứa đựng những mâu thuẫn sâu sắc. Giai cấp
phong kiến Pháp đứng đầu là vua Lu-i XVI đã thâu tóm vào tay mình những quyền lực
vô hạn. Chỗ dựa xã hội của nhà vua là các đẳng cấp đặc quyền và chiếm số ít trong dân
cư: quý tộc và tăng lữ. Đời sống của đại đa số nhân dân lao động, trước hết là nông dân
hết sức khốn khổ, nạn đói do mất mùa hoành hành, những cuộc nổi dậy của nông dân
chống chế độ phong kiến xảy ra thường xuyên. Tất cả cái đó là nguyên nhân kinh tế - xã hội
của cuộc Cách mạng tư sản Pháp (1789 - 1794). Và các nhà duy vật Pháp thế kỷ XVIII là
2. Sđd, t.1, tr. 128.
33
