Montague Rhodes James
Giếng thở than
Người dịch: Lê Nguyệt Áng
Giải trí một buổi chiều
Trong các cuốn sách cổ, người ta hay mô tả một hình thức rất thông
thường là cảnh mùa đông bên lò sưởi khi người bà có tuổi đang kể chuyện
cho các cháu vây quanh, chúng cứ ngây ra mà nhìn vào miệng bà, nghe hết
chuyện ma đến chuyện tiên trong khi bà chúng thì khiến thính giả say mê
với niềm sợ hãi vui vui. Ta nào có được phép biết đó là những chuyện gì
đâu. Thật ra chúng ta có được nghe về những con ma trùm kín mít chỉ lộ
đôi mắt tròn to tướng, ly kỳ hơn thì có chuyện "Con yêu tóc đỏ với những
cái xương vấy máu" (theo từ điển Oxford thì có từ năm 1550) nhưng ngoài
ra thì ta chẳng biết được những hình ảnh hấp dẫn nào khác.
Thành ra đó là một vấn đề vô cùng ám ảnh tôi mà tôi chưa biết giải
quyết cách nào. Những người bà có tuổi ấy không còn nữa, những người
sưu tầm truyện dân gian ở Anh bắt đầu công việc của họ quá muộn để thu
thập được hầu hết các câu chuyện kể của các cụ. Tuy thế những sự việc như
vậy làm sao mất đi được, và trí tưởng tượng, dựa trên những gợi ý bóng
gió, vẫn vẽ ra cảnh một buổi giải trí lúc chiều hôm, thí dụ như theo quyển
Chuyện trò buổi chiều tối của bà Marcet, Đối thoại về hóa học của ông
Joyce, hoặc Triết lý trong thể thao tạo nên khoa học nghiêm chỉnh của tác
giả nào không rõ, đã nhằm dập tắt những sai lầm và dị đoan dưới ánh sáng
của lợi ích và sự thật theo kiểu như thế này:
CHARLES: Cha, gìờ con đã hiểu những tính cách của đòn bẩy mà cha
giảng cho con hôm thứ Bảy, nhưng nghĩ đến cái con lắc, con lại không hiểu
tại sao khi không cho nó chạy thì đồng hồ cũng thôi chạy luôn.
CHA: (Đồ trẻ con tội lỗi, sao con lại dây dưa vào cái đồng hồ trong sảnh?
Lại đây! – Không, đây hẳn chỉ là một lời phê phán tự dưng bò vào bài viết
này) Con ạ, tuy cha không tán thành cái cách thí nghiệm không có cha giám
sát khiến nó có thể làm hỏng một dụng cụ khoa học đáng giá như thế,
