Anh trong cuốn Vindication of the Rights of Women
, và do trường phái
Saint Simon đặt trở lại và o đầu thế kỷ, không thể dẫn tới kết quả.
Giờ đây, những đòi hỏi của phụ nữ có đầy đủ sức nặng của chúng. Chúng
có tiếng vang ngay trong lòng giai cấp tư sản. Do quá trình phát triển nhanh
chóng của nền văn minh công nghiệp, quyền tư hữu ruộng đất phải lùi bước
trước quyền tư hữu động sản: nguyên tắc về đơn vị nhóm gia đình mất dần
sức mạnh. Tính linh hoạt của tiền vốn cho phép người có vốn, đơn phương
chiếm hữu tài sản của mình, chứ không phải để tài sản chiếm hữu mình, và
có thể tuỳ ý sử dụng nó. Trước kia, người vợ bị “trói chặt” vào chồng qua
gia sản: nay gia sản bị thủ tiêu, họ chỉ còn liên kết với nhau, và ngay cả con
cái cũng không tạo nên một sợi dây vững chãi có thể so sánh với sức vững
chãi của quyền lợi. Thế là cá nhân được khẳng định chống lại nhóm; quá
trình tiến hoá này đặc biệt nổi bật ở Mỹ, nơi hình thái hiện đại của chủ
nghĩa tư bản chiến thắng: ly hôn phát triển mạnh mẽ, và vợ, chồng chỉ còn
là những người cùng nhau liên kết tạm thời.
Ở Pháp, nơi dân cư nông thôn chiếm vị trí quan trọng, nơi luật Napoléon
đặt người phụ nữ có chồng dưới quyền giám hộ, quá trình tiến triển diễn ra
chậm chạp. Năm 1884, quyền ly hôn được tái lập và tình; nhưng về mặt
hình sự, sự khác biệt giữa nam, nữ vẫn được duy trì: ngoại tình chỉ là một
tội phạm khi đương sự là phụ nữ. Quyền giám hộ ban hành một cách hạn
chế năm 1907, chỉ giành được trọn vẹn năm 1917. Năm 1912, pháp luật
cho phép tố tụng để tìm người cha của trẻ em ngoài giá thú. Phải chờ tới
1938 và 1942, quy chế người phụ nữ có chồng mới được sửa đổi: lúc đó,
nghĩa vụ vâng lời được huỷ bỏ, tuy người cha vẫn là chủ gia đình; chồng
quy định nơi ở, nhưng vợ có thể phản đối sự lựa chọn ấy nếu đưa ra được
những lý do xác đáng; quyền lực của người vợ được gia tăng. Nhưng trong
công thức bối rối: “Người phụ nữ có chồng, đương nhiên có đầy đủ quyền
lực. Quyền lực này chỉ bị khế ước hôn nhân và pháp luật giới hạn”, phần
cuối điều khoản phủ nhận phần đầu. Quyền bình đẳng giữa hai vợ chồng
vẫn chưa thành hiện thực.
