Nơi đây là một làng trù phú như các làng trù-phú khác ở miền Tây
Nam Việt. Không có vẻ gì khác lạ. Không còn một di-tích nào lưu-ý khách
nhàn du, nhưng trong lòng người dân đã ghi chép tự thuở nào. Đến đây du
khách hỏi bất cứ ai, cũng được chỉ và cho biết : « Đây là Đầm Vạn-thắng »
!
Đầm Vạn-thắng ! Ngày xưa nơi đây là vùng hoang vắng. Cỏ cây rậm
rạp, địa-thế hiểm nghèo, đường vào hiểm-trở khó khăn, hang hố chỗ lồi chỗ
sụp. Dân cư không mấy hột, phía ngoài lơ-thơ vài nóc nhà tranh cách xa
nhau, vào sâu phải lội bước hằng giờ chưa gặp được một túp lều để nghỉ
chơn xin nước uống.
Một vùng đất chết, không chút gì quyến khách. Nhưng dưới mắt một
người hiểu binh thơ địa-lý, có chí quật-cường có tài khiển tướng điều binh,
vùng đất này là đất sống cho những ai hiểu biết nó. Người có mắt tinh đời
ấy là Võ-Tánh.
Là một thanh-niên có dũng khí và tài thao lược, sanh nhằm thời loạn
giữa buổi Trịnh – Nguyễn tranh hùng rồi tới cuộc tranh bá đồ vương giữa
Nguyễn-Ánh và Tây-sơn, Võ-Tánh không biết đường nào để tiến thân giúp
nước. Theo Tây-sơn thì sợ không nhằm chánh-nghĩa, vì ba anh em nhà này
không thuộc giòng vua hay chúa nào của đất nước xưa nay. Theo quan niệm
người xưa họ không thể phò ai khác hơn là giòng dõi những vị vua chánh
thống. Với tinh thần dân chủ của chúng ta hiện thời, hễ được là vua thua là
giặc, ta sẽ ủng-hộ bất cứ người nào tranh đấu cho quyền dân lợi nước.
Nhưng đối với người xưa cái quan-niệm vì dân vì nước chưa được rõ ràng,
họ chỉ biết trung quân, trung với « con trời » (Thiên-tử) và cháu chắt giòng
họ của con Trời mà thôi ! Vì vậy ta không thể lấy đầu óc tân tiến của mình
mà xét đoán hành động người xưa !
Võ-Tánh không thể phò Tây-sơn vì nghĩ cho ba anh em Nguyễn-Lữ,
Nguyễn-Huệ, Nguyễn-Nhạc là tay soán nghịch như nhà Hồ nhà Mạc trước
