thuyền xuất nhập. Pháp quân đông đảo và đầy đủ võ-khí, ồ-ạt tiến vào
Đồng-sơn phía tây-bắc Gò-công một cánh đánh trực diện, một cánh đánh tạt
ngang hông và bọc hậu phá hủy những cổ đại-bác của Việt quân đang bắn
chận. Một đoàn quân Turco do Thiếu-tá Piétri chỉ huy đã thắng lợi nhờ tiến
đánh nhanh trong khi ở phía đông, chiếc thủy đỉnh Circé của Tây-Ban-Nha
phong toả và chiếm giữ đường vào rạch Cần-lộc ở sông Soi-rạp, ở
phía Tây
và Nam, quân Pháp từ đồn Chợ Gạo và nhiều cánh quân địch, từ Mỹ-tho do
Thiếu-tá Ariès chỉ huy, ở Rạch-lá thì cánh quân của Thiếu-tá Vergnes, ở
Vĩnh-lợi cánh quân của Thiếu-tá Gougeard cầm chân quân ta. Trên bộ cánh
quân địch chính chỉ huy bởi tướng Chaumont và Đại-tá Palanca, tràn tới tấn
công dưới sự yểm trợ của chiến thuyền Alarme do Thiếu-tá Hải quân Guys
điều-khiển, vừa yểm trợ vừa chạy thẳng lên con rạch. Cuộc dàn trận này
cho ta thấy quân Pháp đã dùng những phương-tiện thật lớn lao, đủ thấy
chúng ngán nghĩa-quân của Trương-Công-Định là dường nào. Để vượt qua
đồng lầy kinh rạch, chúng cho đóng sẵn 30 chiếc tàu gỗ phía trước có bọc
sắt, mỗi chiếc chở được 6 lính pháo thủ. Các tàu này được nghiên-cứu kỹ để
thủy-thủ đoàn có thể vác đi theo bộ-binh được, và chỉ trong vài phút họ có
thể lập một đầu cầu vững chắc chống mọi sự tấn-công.
Ở phía sau trận tuyến, chiến hạm Forbin phong tỏa sông Vàm-cỏ ở
cửa Rạch-lá bằng cách thả xà-lúp và một chiếc lorcha chở binh lính và võ-
khí tuần-tiễu suốt ngày đêm. Các tàu chiến Avalanche, Dragonne và pháo
hạm 31 phong tỏa cánh sông mặt bắc Cam-Bốt : tàu Cosmos, pháo hạm số
20 và chiếc lorcha Saint Joseph với 15 chiếc thuyền phong tỏa phía tây.
Ngày 25 lúc 8 giờ tối, Đô-đốc Bonard ở trên soái-hạm Ondine, sau khi
quan-sát và chắc dạ mọi người đều sẵn-sàng ở vị-trí của mình, ra lịnh mở
cuộc tấn công vào sáng hôm sau. Mặt trời vừa lên thì cuộc tấn công của
địch bắt đầu. Khắp mọi nơi quân ta liều chết kháng cự, nhưng than ôi võ-
khí thô-sơ, súng thần công chậm-chạp, ngực trần không thể ngăn súng địch
nên quân ta đành tháo chạy. Trương-công-Định bại trận nhưng địch quân đã
