Thời thế biến chuyển có lợi cho nhà cầm quyền Pháp khi Phó Đề-đốc
Lagrandière, người thay thế Đô-đốc Bonard, cho thi hành một biện-pháp
khiến những kẻ lạc lòng không lập trường lần hồi ngã về theo bọn giặc
xâm-lăng. Bấy giờ tại Gò-công vừa trải qua một năm hạn hán, mạ gieo đều
bị cháy cả, nhiều làng vì loạn lạc bị cướp giựt, dân chúng đói kém không
tiền mua lúa giống làm mùa khác. Đô-đốc Lagrandière cho nông-dân và tá-
điền vay mượn với lời hứa hẹn sẽ trả vốn sau mùa gặt hái. Vài hương chức,
một mặt cảm động vì được mượn tiền không lãi để làm mùa nuôi sống,
phần khác oán hờn quân kháng chiến bắt buộc họ đóng góp để nuôi binh, đã
mật báo cho Đội-Tấn biết Trương-công-Định về ẩn náu tại Kiểng-phước,
nơi « Đám-lá-tối-trời » ở hữu-ngạn sông Soi-rạp.
NGÀY CUỐI CÙNG CỦA VỊ ANH-HÙNG KHÁNG-CHIẾN :
TRƯƠNG-CÔNG-ĐỊNH TRẢ NỢ NÚI SÔNG
Thì quả thật trong ngôi nhà nhỏ, trên đám đất cỏ cây rậm rạp, chung
quanh toàn là dừa nước phủ che, trong một dãy nhà lá lụp-sụp, Trương-
Công đang tạm náu với 25 nghĩa sĩ trung-thành. Đêm 19 rạng 20 tháng 8
năm 1864, Đội Tấn đem quân đến bao vây và trời vừa rựng sáng sương mù
chưa tan, liền ồ-ạt tấn-công. Các nghĩa quân của Trương-Công quyết tử cầm
chân quân lính khố xanh cho chủ tướng thoát nguy. Trương-Công ở giữa
đám bộ hạ thân tín thoát ra khỏi ngôi nhà, vung gươm chặt bay nón của một
lính khố xanh và quất ngược gươm lại làm rớt súng của một kẻ thù khác,
Trương-Công xách gươm lao mình tới gần vùng bụi rậm để tránh né, chỉ
còn mấy bước nữa thôi thì rủi thay bị trúng đạn của quân thù nhằm chỗ
nhược ngã xuống chết. (Có sách nói bị chém trúng chết, có chỗ nói ông tử-
tiết, sách vở không thống nhứt, xin bạn đọc nghiệm xét coi thuyết nào
đúng).
Lúc bấy giờ ông mới 44 tuổi. Thi hài Trương-Công được chở về tỉnh lỵ
đặt tại nhà lồng chợ ba ngày để thị oai. Các vị bô lão thuật lại thấy Trương-
