Gò-công trước kia chỉ có hai làng, phía Bắc sông Thuận-tắc, phía Nam là
Thuận-ngãi, nay được nhập lại làm thị-xã mang tên là thành-phố Gò-công.
Về sự xê dịch, dân chúng trong thời ấy muốn ra chợ phần nhiều đều đi ghe
xuồng theo kinh rạch, hoặc đi bộ chỉ có một ít cỗ xe ngựa xưa chuyên chở
hành khách, những cỗ xe cũ-kỹ này gợi lại những hình ảnh của thời xa xưa.
Từ đây dân chúng thấy trong tỉnh được bình yên không còn cảnh
chiến-tranh bắn phá như trước nữa, nên lần lượt kéo đến để sanh cơ lập
nghiệp dưới sự che chở của chế độ tân trào.
Nhà cầm quyền địa-phương áp dụng một chánh-trị khôn ngoan, với
nhiều thủ-đoạn cốt mua chuộc lòng dân chúng, cho tha hồ cờ bạc, hút sách,
rượu chè, đờn ca xướng hát, tứ đổ tường bốn cửa mở rộng khiến dân chúng
vui chơi thỏa thích, không còn nghĩ gì đến sự chống đối phá rối cuộc trị an
nữa. Không bao lâu tỉnh trở nên sung túc và náo-nhiệt. Bấy giờ người Pháp
mới lần lần lập ra, và thâu các sắc thuế, như thuế thân, thuế thổ-điền, thổ-
trạch, thủy-lợi, thuế ghe. Còn mua bán đều có môn-bài tùy theo lớn nhỏ, gia
súc như trâu bò cũng đều có bài chỉ, được kiểm soát rất chặt chẽ, chợ búa
mua bán mỗi ngày đều có người góp, v.v...
Bên trong chúng tổ-chức mật thám theo dõi hành-động của dân chúng
trong làng, tìm kiếm những người trước kia có dính líu vào việc chống
Pháp, hoặc thân-nhân Cần Vương nghĩa-sĩ, tay chơn bộ hạ của Trương-
Công-Định còn ngấm ngầm chống đối. Những người này bị chúng rất để ý,
phái bọn tay sai đắc lực đi rình rập những nơi tụ họp khả nghi, rồi về báo-
cáo liệt vào sổ bìa đen. Mỗi khi trong tỉnh có xảy ra việc gì, hoặc có hành
động phá rối trị an, thì mấy người này bị đòi hỏi điều tra lý-lịch hoặc bị bắt
giam cầm, hoặc bị đày ra côn đảo hoặc xa hơn nữa.
Những nhà ái-quốc chân-thành, sĩ-phu trong tỉnh thấy thủ-đoạn gian-
ngoa của chúng cai-trị bằng lối giả nhân giả nghĩa, đưa dân-tộc đến chỗ tồi
phong bại tục, làm cho người dân lãng quên nước non mình bị trị. Những
