Habyarimana không hề kháng cự, và rất có thể đã không bao giờ
dẫn đến vụ thảm sát diệt chủng khủng khiếp năm 1994, nếu
như không có một cú điện thoại. Đó là cú điện thoại tướng
Habyarimana gọi cho tổng thống François Mitterrand xin cứu
viện.
Mitterand bị áp lực rất lớn của nhóm vận động thân Phi.
Trong khi phần lớn các mẫu quốc Âu châu cắt đứt tận gốc quá
khứ thực dân của mình, thì trường hợp của nước Pháp lại khác.
Thời kỳ xa xưa ấy để lại cho nó một đạo quân lớn, tích cực và có
tổ chức của những người đã có sự nghiệp trong chính quyền
thực dân, đã sống cả đời (không tệ) ở các thuộc địa, giờ đây ở
châu Âu họ trở thành người lạ, cảm thấy mình vô dụng và thừa
thãi. Đồng thời họ tin tưởng sâu sắc rằng nước Pháp không chỉ
là một quốc gia Âu châu, mà còn là cộng đồng văn hóa và Pháp
ngữ của tất cả các dân tộc, rằng tóm lại, nước Pháp cũng là một
không gian văn hóa ngôn ngữ toàn cầu: Francophonie. Triết lý
này, diễn dịch bằng ngôn ngữ địa chính trị đơn giản, nói rằng:
nếu có ai trên thế giới tấn công một nước Pháp ngữ, thì cũng
gần như là đánh vào chính nước Pháp.
Thêm vào đó, các công chức và tướng tá thuộc hành lang
thân Phi vẫn còn đau đớn vì nỗi mặc cảm Fashoda. Xin có vài lời
về chuyện này. Vào thế kỷ XIX, khi các nước châu Âu chia nhau
châu Phi, giữa London và Paris có một nỗi ám ảnh kỳ cục (mặc
dù khi đó là điều có thể hiểu được): sao cho thuộc địa của họ
trên lục địa này nằm theo đường thẳng và lãnh thổ của chúng
liên tục nối tiếp nhau. London muốn có một đường thẳng từ Bắc
xuống Nam - từ Cairo đến Cape Town, còn Paris - từ Đông sang
Tây, tức là từ Dakar đến Djibouti. Bây giờ, nếu chúng ta có tấm
bản đồ châu Phi và kẻ hai đường thẳng vuông góc lên nó, chúng
sẽ cắt nhau ở miền Nam Sudan, tại nơi có một làng chài nhỏ
nằm bên bờ sông Nile - Fashoda. Châu Âu khi đó tin rằng kẻ nào
