có người giàu kẻ nghèo, song họ không khác nhau ở mức độ
phong phú của thực đơn, mà là ở lượng cơm. Người nghèo thì
chỉ có một chút cơm, người giàu có cả bát đầy. Nhưng đó cũng
chỉ là vào những năm được mùa. Hạn hán kéo dài sẽ đẩy tất cả
mọi người xuống cùng một hố: cả người nghèo lẫn người giàu
đều ăn từng chút, cốt sao khỏi chết đói.
Chuẩn bị bữa ăn chiếm gần hết ngày của phụ nữ, đúng ra là cả
ngày. Vì buổi sáng họ phải đi kiếm củi. Không đâu có cây cối,
chúng đã chết từ lâu và tìm được những miếng, mẩu, que nào
đấy trên thảo nguyên xa-van là công việc khó nhọc, mất rất
nhiều thời gian. Khi người phụ nữ rốt cuộc đem được một bó củi
về, cô lại phải ra khỏi nhà lần nữa để lấy nước. Làng Abdallah
Wallo có nguồn nước ở gần, nhưng ở nơi khác thì thường phải đi
vài cây số, vào mùa khô còn phải mất hàng giờ đồng hồ chờ xe
chở nước đến. Đã có củi và nước, cô có thể bắt đầu nấu cơm. Tuy
nhiên, không phải lúc nào cũng vậy: trước tiên phải ra chợ mua
gạo, hiếm khi trong nhà dư giả đến mức có gạo dự trữ. Cực nhất
là đã đến buổi trưa, những giờ nóng nực tới mức mọi thứ đều
ngưng lại, tê liệt, chết lặng. Việc cơm nước quanh đống lửa và
đám nồi niêu cũng lắng xuống. Vào giờ ấy, cả làng vắng lặng,
không còn sức sống.
Một lần, tôi lấy hết sức bình sinh và ra đường vào buổi trưa, đi
từ lều này sang lều khác. Lúc đó là mười hai giờ.
Trong tất cả các túp lều, trên nền đất, trên chiếu, trên phản,
người ta nằm im lặng, bất động. Mặt họ đẫm mồ hôi. Làng giống
như chiếc tàu ngầm dưới đáy biển: nó nằm đó, nhưng không
đưa ra dấu hiệu gì, câm lặng, bất động.
Buổi chiều, tôi đi cùng Thiam ra sông. Con sông đục ngầu,
xám xịt chảy giữa hai bờ cát cao. Chẳng ở đâu có một chút màu
xanh, cây cối, lùm bụi. Tất nhiên, người ta có thể đào kênh ở đây,
