không có hàng rào, vách ngăn hay sợi dây nào, không có bờ giậu,
tấm lưới, cái hào hay vạch ranh giới nào. Chỉ có một không gian
chung, mở ngỏ và thậm chí trong suốt: ở đó không có các tấm
rèm treo, những thanh chắn, đập ngăn hay tường, nó không giới
hạn ai, không cản trở ai.
Bây giờ một số người ra đồng làm việc. Đồng ở xa, thậm chí từ
làng không nhìn thấy được. Đất quanh làng từ lâu đã cằn cỗi,
bạc màu, chỉ là cát và bụi. Ra xa hơn tận vài cây số mới có thể
trồng trọt được gì đó, với hy vọng nếu trời mưa xuống, đất sẽ
sinh hoa màu. Ở đây con người có sức khai khẩn được bao nhiêu
thì có bấy nhiêu đất đai, vấn đề là ở chỗ không khai khẩn được
nhiều. Cái cuốc là công cụ duy nhất, không có cày, không có vật
kéo cày. Tôi nhìn những người đang ra đồng. Họ mang chai nước
làm thức ăn cho cả ngày. Họ còn chưa đi đến nơi, trời đã nóng
nực khủng khiếp. Họ trồng gì? sắn, ngô, lúa cạn. Trí khôn và
kinh nghiệm dạy họ phải làm việc ít và chậm rãi, giải lao lâu,
kiệm sức, nghỉ ngơi. Bởi vì đó là những người yếu sức, suy dinh
dưỡng, không có sinh lực. Người nào làm việc cật lực, vất vả, tận
sức, anh ta sẽ càng yếu hơn, người yếu và kiệt sức dễ bị mắc
bệnh sốt rét, lao phổi và hàng trăm thứ bệnh nhiệt đới tiềm ẩn
khác mà phân nửa gây chết người. Cuộc sống ở đây luôn luôn là
một sự gắng sức, là cố gắng không ngừng để tìm được sự cân
bằng luôn luôn mong manh, yếu ớt, lung lay giữa sống sót và
tuyệt diệt.
Phụ nữ thì chuẩn bị bữa ăn từ sáng. Tôi dùng từ “bữa ăn” bởi
vì người ta chỉ ăn một bữa trong ngày, cũng không thể dùng các
khái niệm bữa sáng, bữa trưa hay bữa tối, vì không có giờ ăn
nhất định, người ta chỉ ăn vào lúc bữa ăn được chuẩn bị xong.
Thường thì nó rơi vào buổi chiều. Người ta ăn một lần trong
ngày và lúc nào cũng giống nhau, ở Abdallah Wallo cũng như
khắp vùng này, bữa ăn là cơm rưới nước xốt cay gắt. Trong làng
