thế giới nghi lễ và tâm linh, với một thứ không nhìn thấy hay sờ
mó được, song nó tồn tại, mà tồn tại một cách sâu sắc hơn mọi
thứ vật chất bề ngoài - đã tạo ra phản ứng tôn trọng, sùng kính
và một chút sợ hãi. Ai cũng biết hậu quả của việc đùa giỡn với
một điều cao siêu, bí ẩn, quyền năng và bất khả lường: hậu quả
luôn luôn tệ hại. Nhưng thực chất, còn có điều gì đó hơn thế. Tư
duy của người châu Phi, những người tôi đã gặp hàng bao nhiêu
năm nay, là mộ đạo sâu sắc. “Croyez-vous en Dieu, monsieur?
(Ông có tin vào Thượng đế không?) Tôi luôn luôn chờ đợi câu
hỏi này, vì tôi biết nó sẽ được đặt ra, bởi người ta đã hỏi tôi
không biết bao nhiêu lần. Tôi biết người hỏi câu ấy khi đó sẽ
nhìn tôi chăm chú, theo dõi từng cử động trên gương mặt tôi.
Tôi nhận thức được tầm quan trọng của thời điểm ấy, nhận thức
được ý nghĩa mà nó mang trong mình. Tôi cảm nhận được rằng
cách tôi trả lời sẽ định đoạt mối quan hệ của chúng tôi, chắc
chắn ít ra cũng là mối quan hệ giữa tôi với người hỏi. Và khi đáp
“Oui, j’y crois” (Vâng, tôi tin), tôi thấy gương mặt anh ta trở nên
nhẹ nhõm, sự căng thẳng lo âu đi kèm với cảnh tượng ấy tiêu
tan, điều này khiến anh ta trở nên gần gũi với tôi biết nhường
nào, nó cho phép bẻ gãy các rào cản về màu da, địa vị và tuổi tác.
Người châu Phi quý trọng và thích liên hệ với người khác qua
bình diện tâm linh cao hơn này, điều thường không thể nói ra và
định nghĩa được, nhưng vẫn tồn tại, và mỗi người cảm nhận giá
trị của nó một cách bản năng, hồn nhiên.
Thông thường đó không nhất thiết phải là một vị thần cụ thể,
loại ta có thể gọi tên hay miêu tả bộ dạng và tính cách. Đúng
hơn, đó là niềm tin bất biến vào sự tồn tại của Đấng Tối cao,
người đã tạo ra, cai trị cũng như truyền cho con người thứ tinh
túy tinh thần nâng anh ta lên cao hơn thế giới vô tri của loài thú
và vô giác của đồ vật. Niềm tin khiêm nhường và nồng nhiệt
này vào Đấng Tối cao khiến cho các sứ giả và đại diện của ngài
