nhà máy và trả mọi khoản phí tổn. Lao động cung cấp lao động. Do hai bên
tư bản và lao động phối hợp cho nên dôi ra thêm một giá trị là một trăm đô-
la. Đến đây thì tất cả các ông có đồng ý không? – Mọi người gật đầu tán
thành.
“Lao động và tư bản đã sản xuất ra một trăm đô-la ấy, bây giờ họ đem
chia nhau. Thống kê những khoản chia này gồm toàn phân số; cho nên
muốn tiện, chúng ta tính phỏng chừng cũng được. Cứ cho rằng tư bản lấy
một phần là năm mươi đô-la và lao động, về phần mình, cũng lĩnh một số
tiền lương ngang như thế. Chúng ta sẽ không cãi cọ nhau về sự phân chia
này 1. Cần gì phải cãi nhau, vì hai bên thế nào cũng phải chia nhau theo tỉ
lệ này hay tỉ lệ khác. Đến đây xin các ông nhớ cho rằng cái gì đã đúng với
quá trình của một ngành công nghiệp riêng biệt thì đúng với quá trình của
tất cả các ngành công nghiệp. Tôi nói có đúng không? – Bàn tiệc lại biểu lộ
sự đồng tình.
“Bây giờ, ví thử lao động sau khi nhận được năm mươi đô-la của mình,
muốn mua lại giày. Nó chỉ có thể mua được năm mươi đô-la thôi. Thật là
rõ, có phải không?
“Bây giờ ta đi từ quá trình riêng biệt này đến toàn bộ quá trình công
nghiệp ở nước Mỹ, gồm cả da, nguyên liệu, vận tải, bán hàng, tất cả mọi
thứ. Ta cứ tính tròn tổng số sản xuất của cải của nước Mỹ là bốn tỉ đô-la.
Như vậy, cũng trong thời gian ấy, lao động được hai tỉ đô-la tiền lương. Sản
xuất ra tất cả là bốn tỉ đô-la. Lao động có thể mua lại được bao nhiêu? Hai
tỉ. Chỗ này không có gì phải thảo luận, tôi chắc thế. Về vấn đề này, tỉ lệ tôi
đưa ra quá ư là rộng rãi rồi. Do hàng nghìn thủ đoạn, mưu mô của tư bản,
ngay đến một nửa tổng số sản lượng lao động cũng không mua lại được.
“Nhưng thôi, cứ bảo là lao động mua lại được hai tỉ. Như vậy rõ ràng là
lao động chỉ có thể tiêu thụ được hai tỉ. Vẫn còn hai tỉ, lao động không thể
mua lại để tiêu thụ”.
