- Ngay đến hai tỉ của nó, lao động cũng không tiêu thụ hết đâu, – ông
Kowalt nói. – Nếu nó tiêu cho hết thì làm gì còn tiền gửi ở các quỹ tiết
kiệm?
-Tiền mà lao động gửi ở các quỹ tiết kiệm chỉ là một số vốn dự trữ, vừa
tích luỹ được đã là tiêu hết ngay. Đó là những món để dành, phòng lúc già
nua, miếng bánh cất trong chạn để hôm sau ăn. Không, lao động tiêu thụ hết
toàn bộ những sản phẩm nó có thể mua lại được bằng tiền lương.
“Còn hai tỉ dành cho tư bản. Sau khi đã trả các khoản phí tổn, liệu nó có
tiêu dùng hết chỗ còn lại không? Tư bản có tiêu dùng hết cả hai tỉ của nó
không?
Ernest ngừng lại, hỏi thẳng một số người. Họ lắc đầu.
- Tôi không biết, – một người trong bọn họ thú thật.
- Có, các ông có biết, – Ernest nói tiếp. – Các ông hãy ngừng lại và hãy
nghĩ một lát. Nếu tư bản tiêu hết phần của mình, tổng số tư bản không thể
tăng lên được. Nó sẽ đứng yên một chỗ. Nếu các ông xem lịch sử kinh tế
nước Mỹ, các ông sẽ thấy tổng số tư bản tăng lên không ngừng. Như thế là
tư bản không tiêu thụ hết phần của nó. Các ông có nhớ thời kì nước Anh
nắm rất nhiều trái khoán của chúng ta trong ngành đường sắt không? Sau
nhiều năm chúng ta đã mua lại những trái khoán đó. Như vậy nghĩa là thế
nào? Tư bản đã mua lại những trái khoán bằng cái phần không tiêu dùng
đến đó lấy trong phần mà tư bản không tiêu dùng hết. Vả lại, ngay từ khi
bắt đầu có hệ thống tư bản chủ nghĩa, tư bản chưa bao giờ tiêu dùng hết
phần của nó.
“Và bây giờ ta đi vào sự việc. Hàng năm, ở Mỹ sản xuất ra của cải. Lao
động mua lại và tiêu thụ hai tỉ. Tư bản không tiêu thụ hết hai tỉ còn lại. Còn
một số thừa lớn không tiêu thụ. Chỗ thừa ấy dùng để làm gì? Nó có thể
dùng làm gì? Lao động không thể tiêu thụ được vì lao động đã tiêu hết
