giấc mộng của ông. Giấc mộng xã hội chủ nghĩa của ông chỉ là… đúng như
thế, chỉ là một giấc mộng. Chúng tôi không thể theo ông được.
- Tôi chỉ mong ông và các bạn ông hiểu biết chút ít về sự tiến hoá của xã
hội học, – Ernest trả lời bằng một giọng mong mỏi khi hai người bắt tay
nhau. – Nếu các ông hiểu biết những cái đó thì chúng tôi cũng có thể tránh
được khá nhiều khó khăn.
--------------------------------
1 Ở đây Everhard vạch rõ nguyên nhân những cuộc nổi dậy của lao động
thời đó. Trong sự phân chia sản phẩm, tư bản muốn chiếm phần tối đa; lao
động cũng muốn chiếm phần tối đa. Sự xung đột của họ về vấn đề phân
chia không thể điều hoà được. Chừng nào chế độ sản xuất tư bản chủ nghĩa
còn tồn tại, lao động và tư bản còn xung đột về vấn đề chia sản phẩm. Đối
với chúng ta ngày nay, đó thật là chuyện tức cười, nhưng chúng ta không
nên quên rằng chúng ta sống cách thời đại của họ bảy thế kỉ rồi.
2 Theodore Roosevelt làm tổng thống Hoa Kỳ, trước thời đó một vài
năm đã tuyên bố trước công chúng: <ị>"Cần phải phát triển rộng rãi nguyên
tắc hai bên cùng có lợi trong việc mua bán hàng hoá, để cho hàng sản xuất
thừa của Hoa Kỳ có chỗ để bán ra nước ngoài". Cố nhiên, hàng sản xuất
thừa mà ông nói đây tức là chỗ lợi nhuận của hệ thống tư bản vượt khỏi khả
năng tiêu thụ của bọn tư bản. Cũng thời đó, nguyên lão nghị viên Mark
Hanna nói: "Sự sản xuất của cải ở Hoa Kỳ hàng năm vượt sức tiêu thụ một
phần ba". Chauncey Depew cũng là một nguyên lão nghị viên tuyên bố:
"Nhân dân Mỹ hàng năm sản xuất vượt sức tiêu thụ là hai tỉ đô-la của cải".
3 Karl Marx, một anh hùng trí thức vĩ đại của chủ nghĩa xã hội. Ngày
nay chúng ta không thể nàotưởng tượng được rằng hàng bao nhiêu thế hệ
sau những phát kiến của Marx về mặt kinh tế, ông vẫn bị các nhà tư tưởng
và các nhà bác học được thế giới công nhận, chế giễu. Chính vì những phát
