Ba tôi chịu rằng cuốn sách đã thực sự bị thủ tiêu. Ba tôi định đưa việc
này lên báo, nhưng bài cụ gửi đến không được đăng. Trong một hội nghị
chính trị của Đảng Xã hội, thấy có mặt nhiều phóng viên, cụ tưởng dịp tốt
đã đến. Cụ đứng dậy kể lại việc thủ tiêu cuốn sách. Hôm sau cụ đọc báo và
cụ cười. Nhưng rồi cụ nổi khùng đến một độ mà tất cả cái tính chất thuốc
bổ đều bị gạt đi hết. Các báo không đả động gì đến cuốn sách, nhưng lại
xuyên tạc hẳn cử chỉ của cụ. Họ bóp méo những câu, những chữ và biến
những nhận xét mực thước và rất thận trọng của cụ thành một bài diễn văn
vô chính phủ và đầy vẻ khiêu khích. Họ làm rất khéo. Ví dụ, tôi còn nhớ
một câu. Cụ dùng danh từ “cách mạng xã hội”. Phóng viên chỉ bỏ hai chữ
“xã hội”. Hãng Thông tấn liên hiệp bèn lấy cái đó truyền đi khắp nước, và
khắp nước nhao nhao cả lên. Cụ bị gán cho cái tên hư vô chủ nghĩa và vô
chính phủ, và trong một bức tranh đả kích được in ra rộng rãi, người ta vẽ
cụ đang phất một lá cờ đỏ dẫn đầu một lũ người tóc dài, vẻ mặt hung dữ,
tay cầm đuốc, dao găm, và bom phá.
Báo chí viết những bài xã luận dài, đầy giọng thoá mạ, công kích hết sức
dữ dội cụ là vô chính phủ, và nói lấp lửng rằng thần kinh cụ bị suy sụp. Cái
cách xử sự đó của báo chí tư bản không phải là chuyện mới, Ernest bảo
chúng tôi thế. Nó thường phái phóng viên đến tất cả các cuộc họp của Đảng
Xã hội, dụng ý là để xuyên tạc và bóp méo những lời phát biểu đặng làm
cho giai cấp trung lưu khiếp nhược, không dám bắt tay với giai cấp vô sản.
Và Ernest nhắc đi nhắc lại, khuyên ba tôi thôi đừng đấu tranh nữa mà nên
lánh đi một nơi. Báo chí của Đảng Xã hội phát động đấu tranh và tất cả
những ai đọc báo trong giai cấp công nhân đều biết là cuốn sách bị thủ tiêu.
Nhưng cũng chỉ có giai cấp công nhân biết thôi. Liền sau đó một nhà xuất
bản lớn chuyên xuất bản sách về chủ nghĩa xã hội, tên là nhà Kêu gọi giác
ngộ, điều đình với ba tôi để cho in cuốn sách đó. Ba tôi phấn khởi lắm,
nhưng Ernest rất ngại cho cụ.
- Con đã nói với ông là tình thế chúng ta lúc này rất nguy hiểm, bất chợt
sẽ xảy ra việc gì không biết, – anh khẩn khoản. – Quanh ta đang bí mật diễn
