các chiến sĩ đang lăn lộn đấu tranh trong vòng bí mật kể lại những nỗ lực
phi thường trên khắp chiến tuyến. Đời chúng tôi có nhiều chuyện rất ngộ,
rất vui. Chúng tôi không phải chỉ là những người đang âm thầm mưu đồ sự
nghiệp; chúng tôi chịu đựng nhọc nhằn, đau khổ, người này ngã xuống thì
người khác tiến lên, lúc nào cũng như đùa với cái chết, ấy thế mà chúng tôi
vẫn có thì giờ để cười và để yêu. Trong hàng ngũ chúng tôi, có những nghệ
sĩ, những nhà bác học, những học giả, những nhạc sĩ và những nhà thơ; và
dưới hang chúng tôi ở, văn hoá còn cao hơn là ở những toà lâu đài hay
những thành phố kì công của bọn thiểu số thống trị. Thật ra, nhiều đồng chí
chúng tôi đã từng làm việc nhọc nhằn để tô điểm cho những toà lâu đài và
những thành phố kì công đó 2.
Không phải chúng tôi chỉ ru rú trong hầm bí mật. Thỉnh thoảng cũng có
đêm chúng tôi phi ngựa trên núi để tập dượt. Những khi ấy chính tôi cưỡi
luôn ngựa của lão Wickson. Giá lão ta mà biết ngựa của lão đã cho bao
nhiêu người cách mạng cưỡi lên lưng nhỉ! Chúng tôi còn đi cắm trại ở
những nơi kín đáo mà chỉ mình chúng tôi biết. Chúng tôi đi từ lúc trời chưa
sáng, ở đó suốt ngày, đến tối mịt mới về. Chúng tôi dùng cả kem và bơ của
lão Wickson 3; và Ernest không phải chỉ bắn cút và thỏ của lão Wickson về
ăn, thỉnh thoảng anh còn làm cả con hoẵng con của lão ta nữa.
Thật thế, đây là một nơi trú ẩn an toàn. Tôi đã bảo nó chỉ bị lộ có một
lần thôi. Đến đây thì tôi phải nói rõ điều bí mật về vụ con trai lão Wickson
mất tích. Bây giờ anh đó chết rồi, cho nên tôi có thể nói tha hồ. Dưới hang
chúng tôi có một chỗ mặt trời vẫn chiếu xuống, mỗi ngày được mấy giờ,
nhưng rất kín, ở trên nhìn xuống không thấy được. Chúng tôi chở cát dưới
sông lên để giải xuống đó. Thành thử ở đó vừa khô ráo lại vừa ấm áp, ra
tắm nắng rất tốt. Một hôm vào buổi chiều, tôi nằm ở đó và đang thiu thiu
ngủ, tay cầm cuốn thơ của Mendenhall117. Tôi cảm thấy dễ chịu quá, yên
tĩnh quá, và những bài thơ trữ tình hừng hực lửa kia cũng không xúc động
nổi tôi nữa. Chợt một tảng đất rơi vào chân tôi, và tôi giật mình tỉnh dậy.
Rồi tôi nghe thấy có tiếng người từ ở trên leo xuống. Tiếp đó một thanh
