- Người đó không thể có công ăn việc làm, nếu không có tư bản, – đức
Giám mục ngắt lời.
- Đúng, nhưng chắc ngài công nhận rằng nếu không có lao động để kiếm
lời thì tư bản chết, phải không?
Đức Giám mục im lặng.
Ernest hỏi day lại:
- Ngài có công nhận thế không ạ?
Đức Giám mục gật đầu.
- Thế là ý kiến chúng ta, cái nọ đã bác cái kia, – Ernest nói bằng một
giọng rất thực tế. – Thế là hoà. Bây giờ thảo luận lại. Những người làm xe
lửa bỏ sức lao động. Nhà tư bản bỏ vốn. Do hai bên lao động và tư bản phối
hợp nên kiếm được ra tiền 4. Họ chia nhau số tiền đó. Phần của tư bản gọi
là lợi nhuận. Phần của lao động gọi là tiền lương.
- Đúng lắm, – đức Giám mục ngắt lời. – Và không có lí gì mà họ lại
không chia nhau ổn thoả được.
- Ngài đã quên những điều chúng ta vừa đồng ý với nhau rồi, – Ernest
trả lời. – Chúng ta đã đồng ý với nhau rằng con người bình thường vẫn hay
ích kỉ. Đó mới là những con người thật. Ngài đã bay lên trên trời để chia
phần cho những con người hoàn thiện hoàn mĩ nhưng không thể có được
rồi. Ta hãy trở về mặt đất; người lao động vì ích kỉ, muốn được chia càng
nhiều càng tốt. Nhà tư bản, vì ích kỉ, muốn được chia càng nhiều càng tốt.
Khi một vật gì chỉ có hạn mà hai người cùng muốn giành phần hơn thì có
xung đột quyền lợi. Đó chính là xung đột quyền lợi giữa lao động và tư bản.
Xung đột ấy không thể điều hoà được. Chừng nào còn lao động và tư bản
thì hai bên còn tiếp tục cãi lộn nhau về việc chia phần. Nếu ngài ở San
