nhất của các ngài; ngài hãy tra cứu sách giáo khoa nói về vấn đề đó hiện
đang xếp đống trong những thư viện mà các ngài trợ cấp; tất cả đều sẽ trả
lời rằng thuyết quay về với thiên nhiên và chủ nghĩa xã hội không có điểm
nào phù hợp với nhau hết. Trái lại họ sẽ đồng thanh khẳng định rằng thuyết
quay về với thiên nhiên và chủ nghĩa xã hội hoàn toàn đối lập với nhau. Tôi
nhắc lại, các ngài đừng vội tin lời tôi nói làm gì! Sự ngu xuẩn của các ngài
đều có ghi rành rành trong sách, trong chính những cuốn sách của các ngài
mà các ngài không thèm đọc ấy. Và về mặt ngu xuẩn thì ngài cũng chỉ là
một tiêu biểu cho giai cấp của ngài mà thôi.
“Thưa ngài đại tá Van Gilbert, ngài giỏi luật pháp, giỏi kinh doanh. Ngài
giỏi khoa hầu hạ các công ty tư bản và làm cho tiền lời của họ tăng lên bằng
cách bóp méo luật pháp. Tốt lắm. Ngài thật đáng mặt vĩ nhân. Ngài hãy
trung thành với nghề nghiệp của ngài. Ngài là một luật sư đại tài! Nhưng
ngài là một nhà sử học rất tồi, về sinh vật học thì ngài là người đương thời
của Pliny 10!
Đại tá Van Gilbert cựa quậy hoài trên ghế. Trong phòng im phăng phắc.
Cử toạ ngồi ngây ra với nhau. Chưa bao giờ họ thấy vị đại tá Van Gilbert bị
xỉ vả tàn tệ như thế. Thật không ai ngờ, không thể ngờ được. Vị đại tá Van
Gilbert, con người làm bạt vía các quan chánh án mỗi khi ngài đứng dậy cãi
ở toà. Nhưng Ernest không nhân nhượng với kẻ thù.
- Tôi nói thế không phải có ý chê trách gì ngài đâu. Mỗi người có một
nghề. Có điều là ngài nên làm nghề của ngài, để mặc tôi làm nghề của tôi.
Ngài đã chuyên môn hoá rồi. Khi nào nói về hiểu biết luật pháp, về trốn
tránh luật pháp và nặn ra pháp luật để bảo vệ quyền lợi cho các công ty tư
bản ăn cướp, tôi xin gục đầu xuống sát đất để bái phục ngài. Nhưng đến
môn xã hội học, đến nghề của tôi, thì cũng xin ngài nên gục đầu xuống sát
đất, dưới chân tôi. Ngài nên nhớ cho như thế. Đồng thời xin ngài nhớ cho
rằng cái môn luật pháp của ngài giỏi lắm cũng chỉ bền được một ngày, làm
ngài không đủ sức nghiên cứu những môn học có giá trị được quá một ngày.
