GƯƠNG CHIẾN ĐẤU - Trang 112

chinh phục nổi hay không? Chinh phục được quyền hành là một việc mà
chinh phục lòng dân là một việc khác. Ông sống cô độc ở trên cao, không
dung sự đối lập với ông, không muốn nghe tiếng than của dân mà bịt miệng
họ (vụ cấm dùng nón phê) thì làm sao chinh phục lòng dân được? Chỉ bảy
năm sau khi ông lên cầm quyền, ông đã thấy tai hại của chính sách độc tài
đó, vì đầu năm 1930 ông cảm thấy rằng mình hoạt động trong bãi sa mạc.
Trước kia, nhờ quần chúng ủng hộ mà ông mạnh, bây giờ quần chúng xa
ông, không chống đối lại, nhưng cứ lẳng lặng xa ông; ông như con cá ra
khỏi nước.

Biết vậy và hơi lo, thình lình ông đi kinh lý khắp nước và chua xót nhận
rằng mọi việc không được tốt đẹp như trong các bản phúc trình của các bộ
trưởng. Toàn là báo cáo láo. Nhà nông mang nợ vì thất mùa. Thuế thì
không thu được đủ. Dân chúng chán nản, và giữa họ với đảng có một hố rất
sâu. Ông đổ quạu: “Tại sao người ta bịt mắt tôi như vậy? Chắc có kẻ thù
phá hoại!”. Nhưng ai đâu mà dám phá ông? Chính ông tự phá ông! Ông bịt
miệng người ta, hễ ai hơi có ý gì trái ý ông, là ông treo cổ, đem bắn thì ai
còn dám mở mắt cho ông nữa?

Bực mình ông đâm ra mù quáng. Cá thì phải cần nước. Đáng lẽ cá phải đi
kiếm nước, mà ông lại bắt nước phải về với cá. Cũng tại cái tật quá tự ái,
quá độc tài, ông ra lệnh tạo tức thì một phe đối lập. Trong lịch sử chưa bao
giờ có cái chuyện ngược đời đó; ký sắc lệnh bắt buộc thiên hạ phải chỉ trích
ông, chỉ trích kịch liệt không tiếc lời, không nể nang, và kẻ nào muốn lật đổ
ông thì cứ việc tuyên truyền mà kiếm cách lật đổ. Chán nghe người ta
“vâng vâng dạ dạ” rồi, bây giờ ông muốn nghe những lời mạt sát. Ông than
thở: “Một đời sống mà không gặp sự phản đối gì thì vô vị quá đi!”. À thì ra
suốt đời ông, ông chỉ muốn tìm cái vị của đời, trước kia tìm nó trong sự
hoan hô, rồi nay tìm nó trong sự chống đối của quần chúng.

Tin lời tuyên bố của ông, các đảng phái mọc ra, chỉ trích ông và chính phủ
kịch liệt, làm cho các nhân viên công an, các công chức xanh mặt và hoang