Nguyễn Hiến Lê
Gương Chiến Đấu
VOLTAIRE
Một ông vua không ngôi
Voltaire (1694-1778)
Có sách chép rằng bà Nhan thị trước khi sanh ra Khổng tử, nằm mộng thấy
một con kỳ lân nhả tờ ngọc thư có hàng chữ: “Thuỷ tinh chi tử, kế suy Chu
vi tố vương”, nghĩa là “con của Thuỷ tinh, nối nhà Chu đã suy mà làm vua
không ngôi”. Chuyện đó tất nhiên khó tin mà dù có thực chăng nữa thì
cũng chỉ có thân quyến và môn đệ của Khổng tử mới coi ông như một “ông
vua không ngôi”, chứ những người khác ở đương thời, nhất là những người
ở ngoài nước Lỗ không trọng ông tới bực đó. Chả vậy mà có lần cả đoàn
thấy trò Khổng phải bơ vơ ba năm trường từ Trần sang Thái, cơ cực đến nỗi
ông phải thốt ra lời trào phúng mỉa mai này với môn đệ: “Chúng mình như
một bầy không phải trâu, không phải cọp, lang thang trong sa mạc”. Ông
mất non ba trăm rưỡi năm, tới thời vua Hán Vũ Đế dân Trung Hoa mới tôn
sùng ông vào hàng “Vạn thế sư biểu”.
Một triết gia khác ở phương Tây may mắn hơn ông nhiều, ngay khi còn
sống đã được dân chúng châu Âu tặng cái mỹ hiệu là ông vua không ngôi,
