GƯƠNG HY SINH - Trang 43

xưởng mới, và làm việc tại đó cho tới khi mất. Xưởng của ông sau nổi tiếng
khắp thế giới vì phòng thí nghiệm trong xưởng lớn vào bực nhất thời đó.
Năm 1878, là năm kỷ niệm độc lập bách châu niên của Huê Kỳ. Tại
Philadelphie có cuộc triễn lãm lớn. Người ta bày rất nhiều máy móc mới
phát minh. Edison lại coi và xem xét tỉ mỉ máy điện thoại của Bell. Về nhà
ông nghĩ cách cải thiện máy đó cho tiếng nói được rõ hơn và ông suýt phát
minh được máy vô tuyến điện.
Từ hồi thượng cổ, loài người vẫn có ý muốn ghi được thanh âm. Theo một
truyền kỳ la mã, một tên nô lệ nọ khám phá được rằng vua Midas có tai lừa,
nói ra thì sợ tới tai vua mà bị tội, còn giữ kín trong lòng thì tức tối, chịu
không nổi. Hắn bèn kiếm một chỗ hoang vắng, trên bờ sông, chung quanh
toàn là lau sậy, rồi la lớn lên cho hả: “Midas, vua Midas có tai lừa!” Nhưng
những cây sậy ghi được câu đó, lào xào nhắc lại cho nhau suốt ngày suốt
đêm, rút cục cả xứ đều hay tin vua Midas có tai lừa.
Vậy cổ nhân đã ngờ rằng có cách ghi lại được thanh âm, nhưng trong mấy
ngàn năm, chưa ai tìm được thứ sậy ghi thanh âm đó, cho tới một ngày kia,
năm 1877, Edison bị kim đâm vào ngón tay.
Ông đương sửa một máy ghi dấu điện tín, miệng trò chuyện với người cộng
sự, tay kéo cây kim ghi những gạch lên trên một ống bằng sáp. Khi ông
thốt ra một tiếng hơi lớn, thì cây kim nhảy lên và đâm vào đầu ngón tay
ông. Việc đó, người khác chắc không ai để ý tới; nhưng óc tìm tòi, tò mò
của ông không bỏ qua nó được.
Ông ngưng công việc lại, suy nghĩ, kiếm nguyên nhân tại sao cây kim nhảy.
Tại tiếng nói của ông lúc đó lớn, làm rung chuyển một miếng thép đính với
cây kim. Như vậy, ông có thể kiếm cách ghi tiếng nói được. Tức thì ông vẽ
phác kiểu máy gồm một miệng loa mà đáy có một miếng thép mỏng dính
với một đầu kim, đầu kim này chạy trên một ống bằng kim thuộc có tay
vặn.
Máy đóng xong, ông bao ống đó bằng một tờ giấy thiếc, rồi ông vừa quay
tay vặn, vừa kề miệng vào gần ống loa, đọc một bài thơ cho trẻ em: