Thầy hợp hội đồng giáo sư chuyên môn nói xấu học sinh. Thầy ghét học
sinh nào thì oán nó thiên thu. Thầy tra trông mặt mà bắt hình vong, cảm
tưởng lần đầu thế nào về một trò thì in trí trò ấy tốt hoặc xấu mãi mãi. Có
thứ thầy lạc hậu, ai nói gì, làm gì không hợp mình thì cho là sái trí, là khùng
điên. Thầy khác ngôn hành mâu thuẫn dạy một đàng làm một ngả. Thầy dạy
trò xong, hết xôi rồi việc không còn nhân nghĩa gì với trò. Thầy làm lớn coi
trò như cỏ rác. Thầy dạy trò đã đi nói xấu trò. Thầy giỏi mồm dạy lý thuyết
chứ không giúp trò thực hành được việc gì. Lâu năm thôi học, trò gặp lại
thầy, thầy làm mặt lạ.
3. Không làm sao kể xiết lời qua tiếng lại trách nhau như bằm bầu giữa
một số thầy trò thời nay. Ai phải ai quấy? Chắc bên nào cũng có lý mà cũng
đáng trách. Do đâu mà quá tệ như vậy? Chắc do nhiều nguyên nhân. Có kẻ
nói tại chiến tranh. Kẻ khác nói tại cha mẹ, tại chánh quyền không làm xong
bổn phận. Người khác nói tại báo chí, sách vở, phim ảnh, kịch trường,
phòng trà, tửu quán, xì-nắc-ba hè nhau đầu độc tuổi trẻ. Người khác nữa nói
tại tôn giáo suy đồi, luân lý bệ rạc, tại nghèo đói, tại ngoại nhân, nhập cảng
tồi phong bại tục làm dân tộc mất thuần phong mỹ tục ông bà xưa để lại, tại
nước ấu trĩ học lóm dân chủ, hiểu tầm bậy tự do thành phóng túng. Vậy
nguyên nhân gốc là đâu? Phức tạp quá. Chắc tại mọi cái một chút. Rồi có
phải thầy trò ngày nay hoàn toàn tệ hơn thầy trò ngày xưa không? Nhiều
người lớn tuổi dứt khoát bảo đúng vậy. Có đúng mà coi chừng hẳn nay hoàn
toàn tệ hơn xưa. Thầy trò thời lên mặt trăng có kẻ tệ lắm thật. Nhưng xưa
cũng có thầy như Platon thiên vị hất trò giỏi là Aristote ra để cháu mình là
Pseusipus làm đầu trường Académus khiến nhiều môn đồ bất mãn ly khai
trường phái của mình. Trò xưa như 5 môn đệ ban đầu của Đức Phật hiểu
lầm thầy, bỏ thầy. Trò xưa của Judas bán thầy lấy 30 bạc trị giá ngày nay
khoản vài ba ngàn đồng. Trò xưa như Hoàng tử cả, con vua Louis XIV là
thứ trò bất trị. Thì ra xưa nay gì cũng có tốt mà cũng có xấu. Vấn đề thầy
trò giống nhau như vấn đề tham nhũng ở chỗ thời nay tham nhũng tới họng
mà thời xưa lúc đạo nho là đạo luân lý nghiêm khắc đang thịnh hành mà
