Thầy Alain chích vào gân Maurois thứ triết lý không dấn thân vào chính
quyền, nhiều người tưởng Thầy trò Maurois nói và viết hơn làm. Kỳ thực
họ hành động kinh khủng. Có điều đặc biệt là họ hành động với họ nhiều
hơn với kẻ khác để từ đó xúi kẻ khác hành động với mọi người. Ta thử nghĩ
nếu Alain và Maurois không hành động theo kiểu ấy thì Thầy trò họ làm
sao để lại cho đời đống tác phẩm khổng lồ như ai cũng biết. Chỉ một lời
khuyên nhỏ của Alain là phải hành động mà Maurois cả đời hành động đắc
lực. Ông lại còn viết những sách chuyên về thúc đẩy hành động rõ rệt nhứt,
là các cuốn: " Thư ngỏ gởi một phụ nữ vô danh", " Thư ngỏ gởi một thanh
niên" và cuốn thoạt tiên là" Hành động". Nhan đề cuốn chót nầy ông cảm
hứng theo câu đầu trong Phúc-âm Gioan I nói về Ngôi lời tức Đức Giê-Su
mà Goethe cũng đã dùng trong kịch Faust: Thoạt tiên là Ngôi lời: " In
principio erat Verbum, Au commencement était le verbe". Màbởi vì Ngôi
lời (Verbum) là hành vị cao cả nhứt, đầu tiên nhứt của Thượng-Đế
nênMaurois thế lại tiếng Ngôi lời bằng tiếng Hành động. Ngụ ý thực thâm
thúy. Gần đất xa trời rồi mà ông còn say sưa hành động, còn muốn chuyển
lại bó đuốc thiêng hành động cho thanh niên. Có lần trả lời một tờ báo
phỏng vấn ông, ông mượn mấy tiếng của Tolstoi" Nếu tôi còn sống" để cho
biết là nếu sức khỏe cho phép, ông còn sẽ đọc nhiều nữa để viết nhiều nữa.
Người ta học được nơi Maurois một thứ sức khỏe tinh thần gồm lòng lạc
quan và chí đam mê lý tưởng.
Thấy ông là một đống tuổi, đầu bạc như thúng bông, báo chí hỏi ông đời
sống hoàng hôn như vậy có buồn không? Ông điềm đạm trả lời rằng không
có gì buồn hết, chết chỉ là đi ngủ không dậy nữa sau khi ông đã làm việc
quá nhiều. Giấc trường miên đó chừng nào đến ông vui lòng chấp nhận. Sở
dĩ Maurois có được triết lý nhân sinh của một đại nhân như vậy là vì từ
xuân thời ông được thầy ông luyện cho tinh thần say mê hoạt động. Kinh
thánh Alain giao cho Maurois gồm mấy tiếng: Sống nhiều, viết nhiều. Vì đó
người ta không ngạc nhiên khi coi cuộc đời ông như một canh bạc, khi đã
đỏ đen rồi thì không còn cách nào gọt tẩy chất ghiền trong xương tủy được
nữa. Thành ra cũng như một Sertillanges chết khi soạn diễn văn, một
