trình bày đầy đủ Taila-thuyết, như tôi đã nói ở trên, cần thể tài những quyển
sách mấy nghìn trang. Muốn có cái nhìn tổng hợp trên thuyết đại tổng hợp
của Teilhard, muốn nắm được cái: "nhất dĩ quán chi" trong Taila-thuyết,
trước tiên ta coi cách các khoa học triết lý, thần học giải quyết những vấn
đề con người, xã hội, vũ trụ, Thượng-Đế, hậu kiếp thế nào.
10.- Giải quyết của khoa học, triết lý, thần học:
a) Khoa-học: Cho đến bây giờ các khoa học chỉ lo cắt nghĩa, chứng
minh, những sự kiện, đặt giả thuyết, lý luận, chứng nghiệm rồi đưa ra
những định luật cho các sự kiện. Khoa học không rớ đến đối tượng của
Triết học là tìm nguyên nhân các sự kiện, hay tìm hiểu thái độ sống thích
hợp cho con người. Khoa học càng không băn khoăn giải đáp các thắc mắc:
Có Thượng-Đế không? Linh hồn bất tử không? Người ta có thể bắt khoa
học phục vụ thần học nhưng khoa học bị quan niệm từ bản chất không
nhắm mục đích siêu hình học.
b) Triết-học: Từ thượng cổ cho đến hiện kim, triết học chỉ nhắm đối
tượng tìm hiểu nguồn gốc sự kiện và thái độ sống thích hợp cho con người.
Triết học được dùng yểm trợ thần học, chứ triết học cũng không xen vào
đối tượng của khoa học, hay nhiều lãnh vực chuyên môn của thần học. Nhứt
là theo Descartes, Triết học không được lẫn lộn với thần học.
c) Thần-học: Cho đến bây giờ đối tượng của thần học vẫn là Thượng-
Đế, là các vấn đề linh hồn bất tử hay không, có đời sau hay không, tội
phước là gì v.v... Thần học dùng khoa học và triết học chứ vẫn có đối tượng
khác biệt đối tượng của khoa học nầy. Nhìn thoáng qua khoa học, triết học
và thần học, như vậy ta thấy mỗi môn giải quyết các vấn đề con người, xã
hội, vũ trụ, Thượng-Đế. Trong từng lãnh vực riêng, môn nầy thiếu các môn
kia. Có môn lại không cần biết đến đối tượng của môn khác là gì.
Ai mê khoa học thì có thể lãnh đạm với triết học hay coi thần học là học
thần thoại. Ai mê triết học thì có thể khinh bỉ khoa học là học chuyện vật
