Cho đến bây giờ, trước học thuyết Teilhard còn có nhiều thái độ. Nghi
ngờ, phản đối, binh vực. Nhưng có điều ai cũng phải công nhận là từ xưa
đến nay chưa có chủ thuyết nào gồm khoa học, triết học, thần học để giải
quyết các vấn đề con người, vũ trụ và Thượng-Đế mà hấp dẫn bằng Taila-
thuyết. Đáng lưu ý nữa là những lò thuốc súng phản đối ban đầu, nhứt là từ
phía công giáo, thấy dần dần lắng dịu.
1.- Cái nhìn của thần học gia:
Hồi Teilhard còn sống thì Dòng Tên theo lệnh của Tòa-thánh cấm
Teilhard xuất bản sách phổ biến học thuyết của ông. Ông chết rồi 10 năm
thì Tòa-thánh thu hồi lịnh cấm ấy. Một năm sau ngày ông nằm xuống, bạn
bè của ông thành lập hải ủy ban: Ủy ban khoa học và ủy ban tổng quát, gồm
toàn những tên tuổi thượng thặng trong khoa học, triết học, thần học để cứu
xét và xuất bản các tác phẩm của ông. Tư tưởng của ông từ đó tung ra khắp
thế giới như nước vỡ bờ, tràn lan tận các nước theo chủ nghĩa đỏ. Giữa
Cộng Đồng Vatican II, Tổng-Giám-mục Nam-Phi Hurley hết lời ca tụng
Teilhard. Hàng loạt nhà thần học cự phách của công giáo, đáng kể nhứt là
những Henri de Lubac, Daniélou, Émile Rideau, Dietsche, Rabut, Nicolas
Corte v.v... viết những tác phẩm công phu đại khái binh vực Teilhard. Taila-
thuyết hiện nay được nhiều tổ chức Tin-lành lẫn công giáo rầm rộ hội thảo
và có nhiều Đại-chủng-viện đem ra giảng huấn. Tinh thần dấn thân của
Cộng Đồng Vatican II nhứt là tinh thần Nhiệm-thể, tinh thần Dân Thiên-
Chúa tức là tinh thần mà Teilhard đã tiên báo, trình bày mấy chục năm
trước. Hiện giờ nhiều vấn đề thần học nát óc chưa giải quyết được, đa số
thần học gia, giáo sĩ lẫn giáo dân tuy chưa chấp nhận hẳn Taila-thuyết
nhưng cũng ngấp nghé Teilhard để tìm giải đáp.
2.- Cái nhìn của triết gia:
Học thuyết của Teilhard giải thoát con người khỏi đêm tối lạc mất
Thượng-Đế từ Feuerbach, Nietzsche đến Các-Mác. Nó cũng nhấn mạnh cho
con người ngược lại chủ trương của Sartre, Canms rằng đời sống không phi
