lý, kiếp người có mục đích cao cả. Nó đưa triết học vào quỉ đạo của tiến hóa
để cùng khoa học và thần học giải quyết các vấn đề to lớn nhất của nhân
loại. Nó cung cấp tài liệu khoa học cho triết gia khỏi lần quần trong tháp
ngà suy lý và nối giữa triết gia với thần học gia bằng sợi dây tương quan tự
bản chất, chứ không để triết học chỉ là đầy tớ của thần học như người ta
quan niệm từ thời trung cổ đến nay.
3.- Cái nhìn của khoa học gia:
Mà khoa học thuần túy nếu chỉ đứng trên địa hạt chuyên môn của mình
thì đại khái không có gì trách Teilhard được. Trong giới cổ sinh vật học thì
ông là tay cự phách quốc tế. Trong làng sinh vật học thì ông là bực trứ
danh. Còn địa chất học là nghề riêng ăn đứt của Teilhard.
Có điều nhiều khoa học gia trách ông là khi ông lấy khoa học để dựng
nên thuyết tiến hóa, vĩ đại, làm họ ngộp mắt. Chẳng hạn Rostand thì hạ bệ
ông sát ván. Nhưng muốn lượng giá ông mà chỉ đứng một trong các chuyến
tuyến khoa học, triết học, thần học không đủ. Tối thiểu phải đứng trên cả ba
chiến tuyến mới tương đối có thẩm quyền.
4.- Cái nhìn của chính trị gia:
Nếu làm chính trị mà chỉ lần quần trong việc khai thác thiên nhiên về
mặt kinh tế, chuyên lo trị an và tìm phồn thịnh cho dân chúng, thì thuyết
của Teilhard tạo thêm cho chân trời về nguồn gốc của xã hội, của quốc gia,
chỉ cho cùng đích của đời sống cộng đồng. Nếu làm chính trị mà bất kể thần
thánh, khinh bỉ hậu kiếp, chỉ lo thúc đẩy con người đấu tranh dựa trên hận
thù giai cấp thì thuyết của Teilhard, vừa quan niệm nhân loại tứ hải giai
huynh đệ, vừa đề cao cuộc sống trần thế, vừa thúc đẩy con người tiến bộ
trong tình thương và treo cho cộng đồng mục tiêu siêu thoát về vĩnh cửu.
Đường lối nầy đã được quốc trưởng Senghor áp dụng tại nước Sénégal thay
thế chủ nghĩa Mác-Lê. Những nhà ái quốc chân chính của mỗi quốc gia, có
thể thu hút trong thuyết Teilhard lửa thiêng phục vụ đất nước mình trong
