ngày thôi và vở kịch Nửa đêm truyền hịch kể chuyện Trần Quốc Toản phá
cường địch – báo hòang ân phối hợp với các vở kịch có đề tài chống ngoại
xâm trong lịch sử như Tiếng trống Mê Linh, Quán Thăng Long… của các
trường bạn. Khi đưa chương trình đi kiểm duyệt, thấy anh Nhân trong Ban
tổ chức tỏ ra bối rối, tôi góp ý khéo lách bằng cách đổi tên mấy bài qúa
quen ngòai kháng chiến như bài Trường chinh ca đổi thành Tiếng hát
đường xa, bài Trường ca sông Lô đổi thành Bài ca sông Ô… Ban kiểm
duyệt sơ sài vô tình không để ý, cho qua.
Buổi biểu diễn vào ngày 24 tháng Chạp cuối năm. Mở màn là bản hợp
ca dàn nữ đứng trước với áo dài một màu đỏ rực, ngực gắn nơ vàng gây ấn
tượng mạnh cho khán giả. Các bài hát Tiếng chuông nhà thờ, Đoàn quân
đi… anh Nguyễn Tô ngâm thơ Đêm lửa rừng của Hòang Cầm đầy xúc
động. Lúc này nhân viên kiểm duyệt và đám mật thám ngồi trà trộn dưới
các hàng ghế mới phát hiện ra bị lỡ trớn, ngơ ngác nhìn nhau, tìm cách đối
phó, phá thối bằng cách ra lệnh rất ngây ngô: Hát đồng ca không được có
người bắt nhịp quay lưng ra khán giả! Anh em chấp hành khôn khéo. Bản
hợp ca Tiếng hát đường xa, tôi cùng cây đàn Contrebasse to tướng đứng
cao lên, bằng những động tác búng tay vào dây đàn thay cho hiệu lệnh chỉ
huy. Lời ca điệu nhạc của bài hát vút lên: “Có bao người hăng hái băng
mình trong đêm mưa rét / Có bao người hăng hái băng mình trong cát nắng
thiêu”… gợi trong lòng người những bước chân đi của các chiến sỹ lội suối
băng rừng vượt bao khó khăn gian khổ trong cuộc trường chinh. Sang Bài
ca sông Ô, anh Trần Quốc Ái đứng nép một bên cánh gà bắt nhịp trong khi
bên cánh gà đối diện tôi nhìn theo tay người chỉ huy nhịp theo hỗ trợ. Cô
nữ sinh tú tài xinh xẻo Trịnh Thị An lĩnh xướng tự nhiên, trôi chảy… Lời
hát: “Sông Lô… gió ngàn Việt Bắc bãi ngàn lau thưa”… và kết thúc bằng
giai điệu chậm dãi mượt mà: “Dòng sông Lô… ô… ố… trôi… Dòng sông
Lô… ô… ố… trôi”… Người nghe tưởng như từ con sông ngọn nguồn nơi
chiến khu xa xăm bao thây quân xâm lược theo dòng trôi xuôi về đây…
Phụ huynh học sinh và giới trí thức hưởng ứng nhiệt tình. Trong số
khán giả có một số học sinh trái nết cũng đến coi nhưng rồi họ bị cuốn hút
bởi sự hấp dẫn của từng tiết mục. Ban trật tự chỉ lo việc xếp chỗ ngồi chứ
