bèn viết thư cho H. Rivière ở Hà-nội, nói rằng có lẽ thông Phong lợi-dụng
quyền-thế mà mua tiền được rẻ ở Hà-nội.
Sau đây là quãng đầu bức thư mà Rivière viết ngày 2 tháng giêng năm
1883, trả lời cho Rheinart :
« Tôi đồng ý với ông rằng những lời bóng-gió của quan Thương-bạc
không thể động-chạm đến các sĩ-quan ta. Tôi gửi kèm theo đây cho ông
những giấy-má, để ông hiểu rõ thật-trạng việc này. Tôi tin rằng ông giữ kín-
đáo, không để các giấy-má ấy làm lụy đến quan Án. Điều lợi cho ta là đừng
làm lộ những việc mà các quan đã làm, hay có thể làm ích cho ta. Ta không
nên để ý quá đến dây liên-lạc mỏng-manh nối quan Án và vua. Nhưng ta đã
nhờ công của viên quan này mà sự cai-trị Hà-nội và hai tỉnh đã chốc-lát qua
tay từ một viên-chức này sang viên-chức khác. Sự ấy đã làm cho ta tránh
khỏi sự hỗn-độn và rối-loạn. Nếu không thì rất có thể có một cuộc quấy rối
bởi các thân-sĩ như năm 1873.
« Muốn đòi trả những công-trạng ấy (tuy y không nói ra), quan Án đã
xin Kergaradec (viên lãnh-sự) và tôi lấy một vạn quan trong thành mà
không phải biên-lai cho chúng tôi. Chúng tôi đã bằng lòng. Viên quan ba coi
việc hằng ngày ở Hành-cung là Guilloteau, đã được lệnh để y lấy, và đã
chứng-kiến sự lấy ấy.
« Mấy ngày sau, quan Án cho chúng tôi biết rằng, trong số tiền ấy, y đã
giao cho một người đàn bà mang đi 1.200 quan để đưa vào Qui-nhơn, nhưng
lúc qua Hải-phòng, thì bị sở thương-chánh Hải-phòng giữ lại. Tôi đã viết
lệnh gửi cho ông Rocca Serra, bảo rằng bởi lý-do chính-trị phải để số tiền ấy
đi qua.
« Ông vừa cho tôi biết sự xẩy ra ở Qui-nhơn. Thông Phong vẫn có
tiếng là trong-sạch lắm. Có lẽ ông Kergaradec chỉ dùng y để hỏi giấy xuất-
dương của người đàn-bà kia mà thôi. Tôi không tin rằng người đàn bà kia là
vợ y. Có lẽ những lời người đàn bà ấy khai, để chứng rằng tiền là của mình,
là những lời bịa ra mà thôi. Tôi đã không hỏi tên Phong được, vì nó đã rời
khỏi Bắc-kỳ, và nay nó ở Sài-gòn.
