người khác, thế mà họ còn biết siêng năng chịu khó như vậy. Trái lại
các người tu hành học đạo, toàn thị làm công phu cho việc lớn sống
thác của mình, sao họ chẳng biết lo, dám yên tâm nằm ngủ ngon lành
như vậy! Ta nhơn cảm tưởng, buột miệng đặt một câu đối rằng:
“Người thợ may, mắt chẳng lìa chỉ, tay chẳng ngừng kim, thâu đêm
suốt sáng làm công phu; hữu dụng suốt ngày, thực nên thẹn chết kẻ tu
đạo. Kẻ tu đạo, thân ở một nơi, tâm ở một ngả, hết mưa sang nắng qua
ngày tháng; không nên một việc, há không cười ngất người thợ may”.
Than ôi, kẻ tu hành học đạo chẳng thành, đều bởi dụng tâm hỗn
tạp chẳng chuyên theo đạo vậy. Nếu chuyên tâm học đạo một ngày
học chẳng hết, học thêm một ngày; một năm học chẳng rồi, học thêm
năm nữa, sao cho rõ đạo thành công mới thôi; như thế, chẳng chờ thầy
bạn khuyên bảo, đạo học cũng ngày càng tinh tiến vậy. Khốn nỗi, kẻ
kia vốn chẳng phải thực tâm cầu học, chẳng qua mượn bốn chữ “xuất
gia học đạo”, làm đường tắt để tìm lười tránh mệt cầu được ấm áo no
cơm; chẳng còn biết tham thiền học đạo là việc gì, sinh tử là giống gì,
chẳng quản gì đạo sáng với chẳng sáng, chỉ làm sao cho rồi việc thì
thôi; đói lại ăn cơm, mệt lo đi ngủ, không lo không nghĩ, ở trong
phường vô sự lẫn sòng; cốt nói được vài câu “cao khoáng thanh nhàn,
bà má tu hành, bất thông sự lý” làm sao cho bọn thí chủ tin nghe, cúng
dưỡng được nhiều cho thế là đắc sách, có bao giờ nghĩ đến việc sinh
tử là việc gấp đâu. Nhưng bọn ấy chẳng những chẳng biết cầu đạo, cả
đến lợi lộc cũng chẳng biết cầu; nếu muốn cầu lợi lộc càng nên rõ đạo;
đạo tức là gốc của lợi, hễ gốc lớn tức được lợi lớn, chỉ sợ đạo chẳng
rõ, chẳng lo lợi chẳng được vậy. “Lo đạo chẳng lo nghèo”, thánh hiền
xưa đã lấy câu ấy dạy cho những người như bọn chúng. Vì thánh hiền
tùy cơ đặt lời dạy, tùy cái lòng “tham đồ lợi lộc” của chúng mà dẫn dụ
chúng học đạo. Sự thực, nếu đã đến chỗ rõ đạo, thì tự mình chẳng
tham lợi, chỉ lấy đạo làm vui, chẳng lo cầu lợi mà lợi cũng tự đến vậy.
Thử xem người thợ may kia, ngày không bỏ việc, đêm chẳng
nghỉ công, chăm chú luôn luôn, dùng tất cả tính lực vào công việc; còn
lo áo may không xong, tiền công chẳng có, mà tiền công nào có được
