nịnh quan trường, ngôn luận quá buông lung và sinh hoạt đời tư quá
xa xỉ của Thạch Liêm hòa thượng, trong bọn nhơn sĩ trí thức lúc bấy
giờ, có kẻ để lời phiền trách, đến đỗi xem y như yêu tăng, đứng lên đả
kích chẳng thiếu chi người. Nay lược cử ra vài điều sau đây, để giúp
độc giả hiểu rõ đời sống lạ lùng của Đại Sán.
Vương Sĩ Trinh, Ngư Dương sơn nhơn, làm bộ sách Phân cam dư
thoại (quyển 4), từng công kích gắt gao việc làm và nhân cách của Đại
Sán. Bài ấy viết rằng223: “Quảng Châu có yêu tăng tên Đại Sán, tên
chữ Thạch Liêm, tự xưng người Giang Nam, hoặc bảo người Trì
Châu, hoặc bảo người Tô Châu, quê quán chẳng biết nơi nào đích xác.
Xuất thân rất bần tiện, có kẻ bảo y từng làm tùy phái các phủ huyện,
tính sâu độc, vẽ khéo, xây cất nhà cửa rất có xảo tứ224. Cạo đầu làm
sãi, tự xưng Giác Lãng đại sư225. Mang y bát, dẫn môn đồ, du
phương Lãnh Nam, cư trú ở phía tây thành, chùa Trường Thọ; hằng
ngày hầu chực các nhà đương sự có thế lực, thường vẽ đồ hình tố nữ,
điểm kiểu chơi bí mật, để dua mỵ các quý nhơn; càng được thân cận,
chừng ấy không còn kiêng sợ chi nữa; những quan lại tỉnh Việt Đông,
lọt vào vòng mưu mô xúc sử của y, mười người hết chín. Năm Giáp
Tý, (bút giả chú thích: Khang Hy năm thứ 23, tức năm 1684) ta vâng
sứ mệnh đến tỉnh Việt, nghe chuyện, trong lòng rất ghét, sau nghe y
buôn lậu qua An Nam, chở về hàng thuyền báu vật, như sừng tê, ngà
voi, châu ngọc, san hô v.v trị giá hàng vạn, mà các quan địa phương
chẳng ai làm khó dễ gì”.
Nay xét Vương Sĩ Trinh là người đồng thời với Đại Sán, thời kỳ
biên soạn bộ Phân cam dư thoại là tháng Chạp năm Kỷ Sửu triều
Khang Hy, tức đầu năm Công nguyên 1710, vài năm sau khi Đại Sán
tạ thế; những ghi chép trong ấy được xem như đại biểu ý kiến của
người đương thời, tất nhiên có thể tin cậy được. Cuối đời nhà Thanh,
Mậu Thuyền Tôn có soạn một bài Thạch Liêm hòa thượng sự lược,
ghi chép nhiều việc có thể bổ sung cho thiếu sót của Phân cam dư
thoại. Sự xuất thân quỷ quyệt của Đại Sán, thời gian y trú trì Trường
Thọ am như thế nào, sự thực y cấu kết với các yếu nhơn Quảng Châu
