bới đi làm. Chợ hàng buôn bán đều đàn bà con gái, không phân biệt
“nam ngoại nữ nội” chi hết, phong tục tiết nghĩa hầu như chẳng còn.
Xem kỹ, dân chẳng phải ngu ngoan, đến đỗi không giáo hóa được; chỉ
vì người trên chẳng biết thi hành chánh sách giáo dục mà thôi. Nếu có
vị vua thánh, biết dùng kẻ hiền để chăn dân, ngăn cấm nết xấu thói tà,
dạy cho biết hiếu đễ trung tín, lễ nghĩa liêm sỉ, khiến dân ăn ở đều do
theo đường chính nẻo ngay, thì mười năm sinh tụ, mười năm dạy dỗ
học hành, làm sao lậu tục mán mường, chẳng trở nên hoa phong lạc
thổ103. Ấy cũng là một điều không may cho nhân dân chăng. Nhơn
cảm khái nhớ Trần Quảng Châu, làm một bài thơ cổ phong.
Ngày xưa,
Năm tiên cưỡi dê đến thành Dương104.
Ngày nay,
Thái thú ngũ mã ngự Hoàng Đường105.
Tiên nhân tuy bỏ đi, hằng năm vẫn phong nẫm.
Thái thú từ đáo nhậm, muôn dân được an khang.
Quảng Châu thuộc hạt mười bảy huyện.
Núi non hiểm trở,
Trộm cướp tung hoành.
Phải chờ vài mươi năm sắp đặt,
Xóm làng yên ổn,
Cày cấy làm ăn.
Bỗng đâu nước lụt gặp thiên tai,
Ngày ấy xe ông vừa đến nơi.
Dầm nước lội bùn đến thăm hỏi,
Nhìn xem cảnh tượng lòng bùi ngùi.
Lúa chín ngâm bùn đều thối nát,
Nhãn, vải cây trái đều rụng rời.
Nghe đồn xứ ấy nhiều báu ngọc,
Vàng tặng sứ thần túi đầy dóc106.
Mạch suối Thạch Môn cỏ dầu dầu,
Lông thúy hạt châu, luống than khóc.
