HÀN PHI TỬ - Trang 254

Nguyễn Hiến Lê & Giản Chi

Hàn Phi Tử

THIÊN VI

HỮU ĐỘ

(CÓ PHÁP ĐỘ)

Không nước nào luôn luôn mạnh, không nước nào luôn luôn yếu. Người thi
hành pháp luật mà cương cường (nghĩa là chí công vô tư) thì nước mạnh;
người thi hành pháp luật mà nhu nhược thì nước yếu. Vua Kinh (Sở) Trang
vương thôn tính hai mươi sáu nước, mở đất ba ngàn dặm mà khi mất rồi

[1]

thì nước Kinh suy vong. Vua Tề Hoàn Công thôn tính ba mươi nước, mở
đất ba ngàn dặm mà khi mất rồi thì nước Tề suy vong. Vua Yên Chiêu
vương

[2]

lấy sông Hoàng Hà làm biên giới, lấy đất Kế làm đô mà bình

phong là đất Trác và đất Phương Thành

[3]

, tàn phá nước Tề, bình định

nước Trung Sơn, khiến cho nước láng giềng nào là bạn của vua Yên thì
được coi trọng, nếu không thì bị khinh, vậy mà khi Chiêu vương mất rồi thì
nước Yên suy vong. Vua Ngụy là An Li vương đánh nước Yên, cứu nước
Triệu, chiếm đất Hà Đông, công phá hết đất Đào và đất Vệ, rồi đem binh
đánh Tề, chiếm Bình Lục; lại đánh nước Hàn, chiếm đất Quản, đại thắng
quân Hàn ở dưới sông Kì; trong trận Thư Dương, làm cho quân Kinh bị
đình đốn quá lâu phải bỏ chạy; phá tan quân Kinh ở Thái và Triệu Lăng;
binh Ngụy bốn lần giàn ra trong thiên hạ, uy thế lan khắp các nước (văn
minh) “đội mão mang đai”, (tức khắp Trung Quốc), vậy mà An Li vương
chết rồi thì nước Ngụy suy vong. Vậy có Trang Vương, Hoàn Công thì
nước Kinh, nước Tề làm bá chủ; có Chiêu vương, An Li vương thì nước
Yên và nước Ngụy mạnh lên. Nay các nước ấy đều bị suy nhược cả vì quần
thần, quan lại của họ đều theo con đường loạn vong chứ không theo cái
thuật trị cường. Nước đã loạn suy rồi, họ lại còn bỏ phép nước mà lo quyền
lợi riêng, như vậy không khác gì vác củi để cứu lửa, càng loạn, suy hơn
nữa.