(Định pháp) Thuật đó là thuật hình danh hoặc danh thực (sẽ được xét ở sau)
có thể để cho mọi người biết, vua không cần phải giấu.
- Tâm thuật, tức những mưu mô để chế ngự quần thần, bắt họ phải
để lộ thâm ý của họ ra, như những thuật trong Ngoại trừ thuyết hữu
thượng:
+ Làm bộ như ra lệnh và ra lệnh giả.
+ Giấu điều mình biết rồi mà hỏi để biết thêm những điều khác.
+ Nói ngược lại những điều mình muốn nói để dò xét gian tình của người.
+ Ngầm hại những bề tôi mình không cảm hoá đuợc, ….
Cuối thiên Nạn tam, Hàn Phi bảo: “Thuật thì không muốn cho người khác
thấy… dùng thuật thì những kẻ yêu mến, thân cận cũng không được nghe”;
chữ thuật ông dùng đó có nghĩa là tâm thuật.
Trong chương này chúng tôi không xét các tâm thuật vì chúng nhiều quá,
thiên biến vạn hoá, không theo một qui tắc nào khác, ngoài qui tắc này: gạt
người sao cho có kết quả; độc giả sẽ thấy chúng rải rác trong các cố sự Hàn
đã ghi lại trong các thiên Nội trừ thuyết, Ngoại trừ thuyết, Nạn, Thuyết
lâm… Dưới đây chúng tôi chỉ phân tích kĩ thuật trừ gian và dùng người của
Hàn Phi
A - TRỪ GIAN
Hàn cho rằng cái lợi của vua tôi khác nhau, mà ai cũng chỉ lo cho tư lợi,
nên bề tôi nào cũng mang ý phản vua (chữ bề tôi ở đây có nghĩa rộng trỏ cả
anh em, vợ con của vua) và ông khuyên các vua chúa: “Bậc minh chủ
không nên ỷ vào cái lẽ bề tôi không phản mình mà ỷ vào cái lẽ họ không
thể phản mình được; không ỷ vào cái lẽ họ không gạt mình mà ỷ vào cái lẽ
họ không thể gạt mình được”
明主者，不恃其不我叛也，恃吾不可叛也；不恃其不我欺也，恃吾不
可欺也。
