Trọng năng tất số nhi khử chi da?).
Chúng tôi ngờ rằng Tô Tuân đã đọc Hàn Phi tử. Văn của ông tô chuốt
hơn văn của Hàn, nhưng cũng hơi quá “kêu”, chúng tôi ưa văn của Hàn
hơn: bình dị mà có khí, đúng là giọng một tư tưởng gia về chính trị, chứ
không phải một nhà văn.
Chú thích:
Chúng tôi đã cắt đi nhiều, xin coi toàn văn ở phần dịch.
Dân tộc Trung Hoa không thích bàn về siêu hình (như dân tộc Ấn Độ),
cho nó là bất khả tri, nên các triết gia của họ, bắt đầu từ Nho gia, phải đưa
vào lịch sử, tái tạo một thời đại lí tưởng – thời Nghiêu Thuấn – làm căn bản
cho tư tưởng chính trình, coi Nghiêu Thuấn là những bậc thánh. Nhưng
Thánh của họ không phải là thánh (Saint) của phương Tay mà đại khái chỉ
là những chính trị gia minh triết.
Theo Trần Khải Thiên thì là than chưa vạc.
Theo Trần Khải Thiên thì là làm bỏng chân người ta.
Vương Ứng Lân đã thiếu đức chính trực, bỏ thuyết sau đi mà chỉ căn cứ
vào thuyết trên mà mắng Hàn Phi là đem pháp trị dân của Thương Ưởng
gán cho nhà Ân và vu cáo Khổng Tử đã khen “đạo trị nước đó” (Trần Khải
Thiên dẫn trong Hàn Phi tử hiệu thích – trang 1025).
Nhưng Vương có lí khi trách Hàn không tra cứu kĩ: phép trị tội kẻ đổ tro đó
không phải của nhà Ân mà của Thương Ưởng.
Điểm này tác giả đã xét trong bộ Trang Tử, NXB Văn Hoá; nên nghĩ
vậy vì trong Nội thiên (phần chắc chắn của Trang Tử viết) không thấy dẫn
một câu nào trong Đạo đức kinh cả (BT).
