tiếng hão mà kính trọng họ, họ được kính trọng thì tất được hưởng lợi; bách
tính theo cái lợi riêng mà chê sáu hạng người dưới, rồi bọn vua chúa bị thế
tục chê lấp mà khinh họ, họ bị khinh thì tất bị hại. Thành thử hạng dân mưu
tư lợi, làm bậy, đáng tội thì được khen thưởng; còn hạng dân mưu lợi chung
(lợi cho quốc gia), làm điều tốt đáng được thưởng thì bị chê, bị hại. Như
vậy mà muốn cho nước giàu mạnh thì không thể được.
Đời xưa có câu tục ngữ này: “làm chính trị cũng như gội đầu, tuy tóc
rụng đấy nhưng vẫn phải gội”. Sợ tóc rụng, uổng, mà quên cái lợi tóc sẽ dài
ra, tức là không biết quyền nghi (không thông đạt). Mổ nhọt thì đau, uống
thuốc thì đắng, nhưng không mổ, không uống thì thân không thể sống, bệnh
không thể biết. Ngay trong sự giao tiếp giữa vua tôi, không có cái ân như
cha đối với con mà mong lấy việc làm theo nghĩa để cấm bề tôi thì sự giao
tiếp tất sinh hiềm khích. Vả cha mẹ đối với con, sanh con trai thì mừng,
sanh con gái thì giết; trai gái đều từ trong lòng cha mẹ mà ra, mà con trai
thì mừng, con gái thì giết, là do nghĩ đến sau này, đứa con nào có lợi cho
mình hơn. Vậy cha mẹ đối với con mà còn mang lòng tính toán lợi hại
huống hồ là những người không có tình cha con với nhau. Các học giả ngày
nay thuyết bậc vua chúa đều bảo phải bỏ cái lòng cầu lợi đi, đưa ra cái đạo
tương ái, như vậy là đòi vua chúa đối với dân phải thân hơn cha mẹ đối với
con nữa, đó là suy nghĩ chưa chín về ân tình, lầm lẫn gạt người, bậc minh
quân không chấp nhận được. Thánh nhân trị nước thì xét kĩ pháp luật, cấm
lệnh, hai cái đó mà minh bạch thì quan lại có kỉ luật; qui định thưởng phạt
cương quyết và giữ đúng, thưởng phạt mà không thay đổi vì tư tâm thì dân
sẽ dễ sai khiến. Dân sai khiến được, quan có kỉ luật thì nước giàu, nước
giàu thì binh mạnh mà nghiệp bá vương sẽ thành. Làm bá vương là cái lợi
lớn của bậc vua chúa; bậc vua chúa nhắm cái lợi lớn mà trị nước, cho nên
bổ nhiệm quan chức thì phải xứng với tài năng, thưởng phạt thì chí công vô
tư, khiến cho sĩ dân đều thấy rõ điều đó mà (tin rằng) hễ tận lực liều chết
lập công được, thì được ban tước lộc, do đó hóa giàu sang. Giàu sang là cái
lợi lớn của bề tôi, bề tôi nhắm cái lợi lớn đó mà làm việc, nên mạo hiểm tới
chết, kiệt sức mà không oán. Như vậy là vua không tư với dân, bề tôi không
