Nguyễn Hiến Lê & Giản Chi
Hàn Phi Tử
THIÊN XIV
GIAN KIẾP THÍ THẦN (Trích)
BỀ TÔI DÙNG MƯU GIAN ĐỂ HIẾP VÀ GIẾT VUA
Ý nghĩa trong thiên này là phải dùng pháp luật, nghiêm hình để trị gian
thần, chứ nếu dùng cái "ngu học" của Nho gia thì sẽ mất nước. Nội dung
cũng giống các thiên Ngũ đố, Hiển học, Bát gian. Có một đoạn ở giữa kể
cái nguy của bọn sĩ dùng pháp thuật mà bị ghét và gièm pha, không liên lạc
gì đến các đoạn trên và dưới; nên các học giả ngờ rằng ở thiên XIII Hòa
thị sắp lộn vào đây.
Chúng tôi chỉ trích một đoạn 3 Hàn Phi đả Nho học và nửa đoạn 5 mạt sát
chính sách dùng nhân nghĩa để trị dân.
*
Các học giả ngu trên đời đều ko hiểu tình hình trị loạn, cứ lảm nhảm tụng
hoài các sách cổ, làm loạn sự cai trị hiện thời; trí lực của họ không đủ để
tránh cái hố bẫy mà lại chê bậy các thuật sĩ (kẻ sĩ dùng pháp thuật), nghe
lời họ thì nguy, dùng kế họ thì loạn, ngu tới vậy là cùng cực mà lại hại cùng
tột bực. Họ với các thuật sĩ đều mang cái danh là biện sĩ, nhưng thực thì
cách khác nhau cả ngàn vạn (dặm). Danh là một mà thực thì khác. Hạng
người theo cái học ngu trên đời đó so với các thuật sĩ cũng như tổ kiến đùn
so với gò cao vậy, khác nhau xa lắc. Bậc thánh nhân xem sự thực của sự
phải quấy, xét tình hình của sự trị loạn, cho nên trị nước thì minh định pháp
luật, đặt ra hình phạt nghiêm khắc để cứu loạn cho quần chúng, trừ họa cho
thiên hạ, khiến cho kẻ mạnh không lấn kẻ yếu, đám đông không hiếp đáp
số ít, người già cả được hưởng hết tuổi trời, bọn trẻ con được nuôi lớn, biên
