Nguyễn Hiến Lê & Giản Chi
Hàn Phi Tử
THIÊN XXXIX
NẠN TỨ (Trích)
(BIỆN NẠN – IV)
Thiên này gồm bốn tiết và khác với ba thiên trên ở chỗ sau lời phê bình lại
dẫn thêm một lời phê bình lời phê bình đó - đều của Hàn Phi - để bác ý
kiến trên hoặc xét thêm một khía cạnh nữa của vấn đề.
*
1 - Bề tôi và vua nên giữ phận mình. Lược bỏ.
2 - Vua nên sáng và nghiêm.
Dương Hổ nước Lỗ muốn đánh Tam Hoàn (ba đại phu trong công thất Lỗ,
con của Lỗ Hoàn Công: Mạnh tôn, Thúc tôn và Quí tôn) không được, phải
trốn qua Tề, Tề Cảnh Công lấy lễ tiếp đãi. Bão Văn tử can: “Không nên,
Dương Hổ được họ Quí yêu mà lại đánh Quí tôn, là vì ham sự giàu có của
họ ấy. Nhà vua giàu có hơn Quí tôn và nước Tề lớn hơn nước Lỗ, Dương
Hổ sẽ còn hết sức gian trá nữa”. Cảnh Công bèn bỏ tù Dương Hổ.
*
Có người bảo:
Nhà có ngàn vàng thì con cái bất nhân, vì họ quá gấp mưu lợi. (Tề) Cảnh
Công đứng đầu trong ngũ bá, (mới đầu) tranh nước mà giết anh là vì cái lợi
lớn quá. Giữa vua tôi không có tình anh em ruột thịt. Trong việc cướp
quyền giết vua, chế ngự một nước vạn cỗ xe để hưởng cái lợi lớn thì bề tôi
nào chẳng là Dương Hổ. Việc làm hễ tinh tế, khéo léo thì thành, sơ suất,
vụng về thì thất bại. Bề tôi chưa khởi loạn là vì dự bị chưa đủ. Nhưng bề tôi
nào cũng có cái lòng (cướp ngôi) như Dương Hổ mà vua không biết, là vì
việc làm của họ tinh tế, khéo léo. Dương Hổ vì tham muốn đánh bề trên,
mà để cho thiên hạ biết được là do hắn sơ suất, vụng về. (Không khuyên
