Về nỗi khổ của chúng sanh thì những sự việc gì xảy đến chúng ta không hề biết,
bởi vô minh điên đảo muôn đời ngăn che. Nghiệp nhân chúng ta đã gây từ thuở nào và
phải trả vào thời gian nào, không ai biết trước. Nhưng nhờ chỗ không biết này chúng ta
phấn đấu tu tập, tích cực đốt giai đoạn, chuẩn bị tư lương khi phải trả nghiệp. Chính chỗ
không biết cũng là cái hay cho việc tu hành. Nếu biết tới bảy mươi tuổi mình mới bị tai
ách mà năm nay mình mới hai mươi tuổi thì thấy thời gian còn dài, rồi buông lung thì sẽ
chồng chất thêm tội nghiệp. Do không biết cho nên khi nhận được và thấm nhuần đạo lý,
chúng ta lo tu, do đó có thể chuyển được nghiệp.
Người thối chuyển tâm Bồ đề là do phát huy không nổi ý chí, không nhận thấu đáo
được phương thức tu tập. Do vậy việc tu học, hành trì công phu v.v… đều bất ổn. Đây là
thối tâm thường. Có người khi gặp một sự việc bất trắc trên đường tu phải vấp ngã. Vì
không có ý chí, chưa vững tâm cho nên bỏ cuộc, đi theo con đường khác. Ví dụ như có
người phát tâm tu một thời gian rồi gặp trở ngại, bỏ chùa về thế tục. Nếu sống như một
Phật tử bình thường, lương thiện, tu hành giữ năm giới thì tốt đẹp biết là bao nhiêu, đằng
này bỏ chùa về rồi bất cần. Như kẻ bất đắc chí, nhậu nhẹt, tụ tập bày ra chuyện này
chuyện kia, hủy báng Tam Bảo. Đây là loại người thối tâm rốt ráo, thối mà không bao giờ
quay lại nữa.
Một khi gây tạo những nghiệp nhân xấu rồi thì phải trả, đời này kiếp nọ trả hoài
biết chừng nào mới xong. Mình gây nghiệp thì nhiều lắm. Mỗi ngày ý nghĩ mông lung,
miệng nói xàm đủ thứ, thân thì hành động đủ chuyện hết. Mỗi hành động, mỗi lời nói của
mình đều kết thành nghiệp, thành năng lực mà năng lực đó quyết định cho cuộc đời, cho
sinh mệnh của mình trong hiện tại và luôn cả trong những đời kế tiếp. Chúng ta đã gây
tạo thế nào thì kết quả cũng theo đó mà thọ nhận. Là người biết tu, sẵn sàng trả tất cả
những nợ nần đã vay nhưng không gây thêm nữa mới là giải thoát.
Bồ tát là người biết mở rộng lòng mình, phát huy được tính giác, phát đại nguyện
đi vào cuộc đời, nguyện thay cho tất cả chúng sanh mà chịu khổ, nguyện cho tất cả chúng
sanh đều tu theo giác đạo. Đại nguyện đại hạnh của Bồ tát đi vào cuộc đời là như vậy.
Tôi kể lại câu chuyện tiền thân của Phật. Trong một tiền kiếp, Ngài đã gây nghiệp
nhân xấu ác nên phải đọa địa ngục hỏa xa (Cái xe bằng lửa). Trong đó Ngài cùng hai
