-Tối đen như cái lỗ trôn! cậu ta trả lời, chỉ thế thôi.
-Này, thế hồi chiều cậu có nghe nói đến Barbigny không? Cái làng ấy
ở đâu nhỉ? tôi lại hỏi cậu ta.
-Không!
Thế đấy.
Chúng tôi chẳng bao giờ tìm được ra cái làng Barbigny. Loay hoay với
nhau đến tận sáng bảnh mắt, cho đến lúc tới được một cái làng, thế quái
nào lại trúng ngay nơi mà thằng cha đeo ống nhòm đang chôm chúng tôi.
Còn ông tướng của hắn ta thì đang nhấm nháp cà phê dưới giàn hoa phía
trước tòa nhà xã trưởng.
Vừa thấy mặt chúng tôi, ông ta nói tướng lên với lão tham mưu của
mình:
-Ái chà, cái đám trẻ này mới đẹp đẽ làm sao hè, Pinçon!
Đoạn, ông ta đứng dậy đi đái rồi lại chắp tay sau đít, dưới cái lưng
còng còng. Tay cần vụ thì thầm với tôi rằng, sáng nay ông tướng rất mệt
mỏi vì mất ngủ, người ta kháo nhau là ông ta đang bị cái gì đó quấy rối
trong bọng đái.
Kersuzon thì trước sau vẫn chỉ biết có mỗi câu trả lời như khi tôi hỏi
cậu ta đêm qua, và rồi tôi cũng quên khuấy chuyện đó, tuy hai ba lần cậu ta
còn nhắc đến chuyện đêm tối, chuyện cái lỗ trôn. Rồi, không bao lâu sau,
cậu ta chết khi chúng tôi vừa ra khỏi làng. Tôi nhớ chuyện ấy lắm. Chúng
tôi lạc sang một làng khác, và cậu ta bị bắn bởi chính người Pháp mình, do
tưởng lầm chúng tôi là quân của đối phương!
Sau cái chết của Kersuzon mấy hôm, chúng tôi suy nghĩ và tìm ra
được một mẹo nhỏ để tránh khỏi bị lạc đường trong đêm tối. Thế là, mỗi
lần khi bị họ sai phái ra khỏi doanh trại, thì, được thôi! chúng tôi chẳng
thèm nói lại nửa lời, mà họ cũng chẳng còn gì mà rầy la. Cái mõm bằng sáp
ấy lại ra lệnh theo thường lệ: “Nào, cuốn xéo đi thôi chứ!”
- Rõ, thưa trung tá!
Và thế là từ đấy chúng tôi bảo nhau đi về phía có tiếng đại bác. Cả
năm đứa chẳng van xin lấy một lời. Cứ như là rủ nhau vào vườn anh dào
vậy. Ở phía ấy có khá nhiều thung lũng. Đó là vùng châu thổ sông Meuse,
